Hieronim Augustyn Lubomirski, herbu Drużyna, to postać o niezwykle bogatej karierze politycznej i wojskowej w XVII wieku. Urodził się 20 stycznia 1647 roku, a swoją działalność zakończył 20 kwietnia 1706, pozostawiając po sobie znaczący ślad w historii Polski.
W ciągu swojego życia, Lubomirski zajmował szereg kluczowych stanowisk. Był on nie tylko hetmanem wielkim koronnym oraz hetmanem polnym koronnym, ale także kasztelanem krakowskim od 1702 roku. Jego wcześniejsze osiągnięcia obejmują krótką kadencję jako wojewoda krakowski oraz pełnienie funkcji podskarbiego wielkiego koronnego od 1692 roku.
Warto również wspomnieć, że Lubomirski był marszałkiem nadwornym koronnym od roku 1683, a także chorążym wielkim koronnym od 1676 roku. Jego związki z religią również zasługują na uwagę, jako że pełnił funkcję komandora poznańskiej zakonu maltańskiego w latach 1682–1685 oraz był kanonikiem kapituły katedralnej poznańskiej w tym samym okresie.
Lubomirski działał również jako administrator olbory olkuskiej w latach 1695–1697, a jego rola jako starosty obejmowała starostwo smotryckie w 1699 roku, bohusławski w 1702 roku oraz kozienickie w 1695 roku. Jego życie i działalność polityczna stanowią interesujący temat dla badaczy historii Polski oraz dla tych, którzy chcą zrozumieć złożone relacje polityczne tamtego okresu.
Życiorys
Pochodzenie i młodość
Hieronim Augustyn Lubomirski, syn Jerzego Sebastiana Lubomirskiego oraz kasztelanki sandomierskiej Konstancji Ligęzianki, to postać wybitna w historii Polski. Był bratem Stanisława Herakliusza, który był właścicielem Rzeszowa oraz dziedzicem dóbr w Wiśniczu i Jarosławiu. W 1663 roku rozpoczął studia na Uniwersytecie w Padwie, a wkrótce potem wstąpił do zakonu joannitów.
Działalność wojskowa i dyplomatyczna
W 1668 roku Hieronim stanął na czele własnego wojska, biorąc udział w walkach z hetmanem kozackim Piotrem Doroszenką. Od 1670 roku rozpoczął służbę w wojsku koronnym i zyskał opinię zdolnego dowódcy w czasie kampanii w 1671 roku przeciw Ordzie Krymskiej, gdzie wyróżnił się w bitwach pod Bracławiem i Kalnikiem, a także zdobył Winnicę. Uczestniczył w kampanii chocimskiej oraz w wyprawie Sieniawskiego do Mołdawii na przełomie lat 1673 i 1674. Jako elektor Jana III Sobieskiego z województwa krakowskiego podpisał jego pacta conventa. W bitwie pod Lwowem w 1675 roku i w kampanii 1676 ukazał swoje umiejętności dowódcze walcząc pod Wojniłowem i Żorawnem. Podpisywał różne elekcje, w tym elekcję Jana III Sobieskiego.
Przez długi czas prowadził proces z Dymitrem Wiśniowieckim o ordynację ostrogską. W 1676 roku objął urząd chorążego wielkiego koronnego, a rok później jego oddziały przeprowadziły nieautoryzowaną dywersję węgierską, wspierając powstanie antyaustriackie. Hieronim był również posłem na sejm koronacyjny w 1676 roku oraz posłem różnych sejmików przez kolejne lata. W 1681 roku, jako marszałek sejmu, uniemożliwił stworzenie koalicji antytureckiej, jednak w 1682 zainteresował się Habsburgami. W 1683 roku uzyskał tytuł marszałka nadwornego koronnego.
W 1683 roku wziął bezpośredni udział w bitwie o Wiedeń, prowadząc polski korpus posiłkowy na żołdzie cesarza i wykazując się heroizmem podczas obrony Bratysławy. Podczas bitwy pod Wiedniem jego siły były częścią armii austriackiej, a Hieronim był jedną z kluczowych postaci, które jako pierwsze dotarły do murów miasta i brały udział w dalszych zmaganiach.
Pomimo początkowego wsparcia dla Habsburgów, Hieronim postanowił walczyć z Turkami, biorąc udział w wyprawach mołdawskich. W 1685 roku potajemnie ożenił się z Konstancją Bokumówną, co wywołało kontrowersje w Kościele, a nuncjusz papieski zagroził mu wyklęciem. Ostateczne uznanie tego związku uzyskał dopiero w 1690 roku. Uczestniczył w kampaniach mołdawskich w latach 1686 i 1691, a w 1692 roku został podskarbim wielkim koronnym.
Udział w wojnach o sukcesję tronu polskiego
Od 1685 roku Hieronim stał się kluczowym liderem stronnictwa profrancuskiego w Rzeczypospolitej. W czasie bezkrólewia w 1696 roku wspierał francuską kandydaturę księcia Conti, opozycyjną wobec Sasa. Po zerwaniu sejmu konwokacyjnego w tym samym roku, przystąpił do konfederacji generalnej. W 1697 roku wydał obwieszczenie w Warszawie, wzywające szlachtę do obrony naruszonych praw politycznych. Brał aktywnie udział w rokoszu łowickim i na początku 1702 roku podpisał akt pacyfikacji Wielkiego Księstwa Litewskiego.
W 1702 roku przyjął tytuł hetmana polnego koronnego, a niedługo potem hetmana wielkiego koronnego. Choć teoretycznie był stronnikiem Augusta II, otwarcie sprzeciwiał się królowi wobec wojny z Karolem XII. Po przegranej bitwie pod Kliszowem w 1702 roku, w której dowodził wojskami koronnymi, wycofał się z pola walki, co przyczyniło się do klęski całej armii saskiej. Hieronim był aktywnym uczestnikiem konfederacji warszawskiej w roku 1704, a podjął także krótkotrwałą współpracę z obozem Leszczyńskiego. W 1705 roku odznaczono go Orderem Orła Białego. Zmarł w 1706 roku w Rzeszowie, wkrótce po pogodzeniu się z Augustem II.
Przypisy
- Robert Kołodziej, Ostatni wolności naszej klejnot. Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana III Sobieskiego, Poznań 2014, s. 616.
- w tym roku uzyskał dożywocie na starostwo smotryckie wraz z Konstancją z Bokumów, Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 254.
- w tym roku uzyskał dożywocie na starostwo bohusławskkie, Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 186.
- Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 123.
- Krystyn Matwijowski, Pierwsze sejmy z czasów Jana III Sobieskiego, Wrocław 1976, s. 248.
- Krystyn Matwijowski, Pierwsze sejmy z czasów Jana III Sobieskiego, Wrocław 1976, s. 249.
- Urzędnicy województwa krakowskiego XVI-XVIII wieku, opr. S. Cynarski i A. Falniowska – Gradowska, Kórnik 1990, s. 62, 110.
- Paweł Czerwiński, Zakon Maltański i jego stosunki z Polską na przestrzeni wieków, Londyn 1962, s. 91.
- Diariusz Sejmu Walnego Warszawskiego 1701-1702, Warszawa 1962, s. 305.
- Actum in Curia Regia Varsaviensi Sabbato Ante Dominicam Cantate Proximo Anno 1704, [b.n.s.]
- Volumina Legum, t. V, Petersburg 1860, s. 148.
- Kazimierz Lepszy, Słownik biograficzny historii powszechnej do XVII stulecia. Warszawa 1968, s. 287.
- Konfederacya Generalna Ordinvm Regni & Magni Dvcatus Lithvaniæ Po niedoszłey Konwokacyey głowney Warszawskiey umowiona Roku Pańskiego 1696. dnia 29 Miesiąca Sierpnia, [1696], [b.n.s.]
- Obwieszczenie do poparcia wolney elekcyey roku Pańskiego tysiącznego sześćsetnego dziewięćdziesiątego siodmego. [Inc.:] Actum in castro Ravensi sub interregno feria quinta post festum sanctae Margarethae [...] proxima anno Domini millesimo sexcentesimo nonagesimo septimo. [b.n.s]
- RELATIA ZIAZDU POD ŁOWICZEM, JchMćiow PP. Rokoszowych, zá Vniwersałem I. O. Xćiá I. Mći Kardynáłá, Primasa Regni conwocowánych do Zgody. [kurs.:] Pro Die 18. Februarij. 1698, b.n.s.
- Porządek Na Seymie Walnym Elekcyey Między Warszawą a Wolą, przez opisane Artykuły do samego tylko Aktu Elekcyey należące, uchwalony y postanowiony, Roku Pańskiego Tysiąc Szesc Set Siedmdziesiat Czwartego, dnia Dwudziestego Miesiaca Kwietnia., s. 29.
- Hieronim Łabęcki, Spisy chronologiczne dawnych żupników w Polsce, [w:] Biblioteka Warszawska 1859, t. I, s. 831.
- Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Aleksandra hr. Stadnickiego. Wyd. staraniem Galicyjskiego Wydziału Krajowego. T. 20. Lauda sejmikowe. T. 1. Lauda wiszeńskie 1572-1648 r., Lwów 1909, s. XXIX.
Pozostali ludzie w kategorii "Szlachta i monarchia":
Stanisław Herakliusz Lubomirski | Antoni Opolski (szlachcic) | Rufus Isaacs | Kazimierz AdamowskiOceń: Hieronim Augustyn Lubomirski