Sąd Apelacyjny w Rzeszowie

---

Status prawny

Sąd apelacyjny funkcjonuje jako instytucja państwowa, która nie ma osobowości prawnej. Historia tej jednostki rozpoczęła się po uchwaleniu przez Sejm w 1990 roku Ustawy z dnia 13 lipca dotyczącej powoływania sądów apelacyjnych. Ustawa ta wprowadziła również zmiany w różnych aktach prawnych, takich jak Prawo o ustroju sądów powszechnych, kodeks postępowania cywilnego, kodeks postępowania karnego, a także dotyczących Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego. Artykuł 1 ust. 1 tej ustawy jednoznacznie stwierdza, że „powołuje się sądy apelacyjne jako sądy powszechne”.

Wojewoda rzeszowski, zdając sobie sprawę z ogromnego znaczenia, jakie ma obecność takiej instytucji w regionie, zdecydował się na przekazanie jednego z najbardziej reprezentacyjnych budynków w mieście, który był dawną siedzibą KW PZPR. Choć stan techniczny obiektu nie był idealny, jego lokalizacja oraz przestronność były wystarczające do zaspokojenia potrzeb nowego sądu.

Finansowanie i rozliczanie działalności sądów odbywa się zgodnie z zasadami, które obowiązują jednostki budżetowe. Szczegółowe zasady gospodarowania finansami oraz prowadzenia działalności inwestycyjnej w sądach powszechnych są określone w rozporządzeniu ministra sprawiedliwości.

Obszar właściwości sądu obejmuje kilka instytucji:

• Sąd Okręgowy w Rzeszowie,
• Sąd Okręgowy w Przemyślu,
• Sąd Okręgowy w Krośnie,
• Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu.

Struktury organizacyjne

Sądy apelacyjne są integralną częścią struktury sądów powszechnych, pełniąc kluczową rolę w rozpatrywaniu środków odwoławczych od decyzji wydanych przez okręgowe sądy w pierwszej instancji.

W zakresie ich działalności znajdują się różnorodne sprawy, w tym:

• prawo cywilne, w tym zagadnienia dotyczące gospodarki, rodziny oraz opieki, które rozpatrywane są przez Wydział I Cywilny,
• prawo karne, obsługiwane przez Wydział II Karny,
• sprawy dotyczące pracy oraz ubezpieczeń społecznych, którymi zajmuje się Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych,
• nadzór nad administracyjnym funkcjonowaniem powszechnych sądów, jak również kontrola działalności notariuszy i komorników.

W ramach funkcjonowania Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie powołano następujące wydziały:

• Wydział I Cywilny,
• Wydział II Karny,
• Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych,
• Wydział IV Wizytacji.

Historia Sądu

W okresie zaborów, teren obecnego województwa podkarpackiego był podzielony pomiędzy dwa okręgi apelacyjne: w Krakowie oraz we Lwowie. Ten podział został podtrzymany także po odzyskaniu niepodległości przez Polskę. W ramach apelacji krakowskiej, obejmującej okręgi sądów w Rzeszowie oraz Jaśle, oraz apelacji lwowskiej, w której skład weszły okręgi w Przemyślu i Sanoku.

13 listopada 1944 roku, kierownik resortu sprawiedliwości w PKWN ustanowił Rzeszów tymczasową siedzibą Sądu Apelacyjnego w Krakowie. Choć decyzja ta była traktowana jako przejściowa, od razu pojawiła się rywalizacja między Rzeszowem a Krakowem o ostateczną lokalizację siedziby sądu. W dokumentach z tamtego okresu sąd został określany na przemian jako Sąd Apelacyjny w Rzeszowie lub Sąd Apelacyjny w Krakowie z tymczasową siedzibą w Rzeszowie.

3 marca 1945 roku ministra sprawiedliwości Rządu Tymczasowego zakończył spór, znosząc tymczasową siedzibę w Rzeszowie i powołując Sąd Apelacyjny w Krakowie. Ta sytuacja trwała jednak tylko do 29 marca 1945 roku, kiedy minister zdecydował o wyłączeniu okręgów sądowych Jasła, Przemyśla oraz Rzeszowa z krakowskiej apelacji, ustanawiając 1 maja 1945 roku Sąd Apelacyjny w Rzeszowie.

Władze Krakowa, z nieustającą determinacją, dążyły do obniżenia rangi nowo powstałego województwa rzeszowskiego. Działania te na początku 1946 roku doprowadziły do likwidacji Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie, a jego obszar został włączony do Sądu Apelacyjnego w Krakowie.

1 lipca 1949 roku, na mocy rozporządzenia ministra sprawiedliwości z dnia 15 czerwca 1949 roku, ponownie utworzono Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, który obejmował swoim zasięgiem obszar Sądu Okręgowego w Jaśle (tymczasowo w Krośnie), Przemyślu oraz Rzeszowie. Obszar ten został powiększony o sądy grodzkie w Dębicy, Mielcu i Ropczycach, które do tej pory podlegały Sądowi Okręgowemu w Tarnowie. Niemniej, od 1 stycznia 1951 roku, w wyniku zmiany struktury organizacyjnej sądownictwa, wszystkie sądy apelacyjne zostały zlikwidowane, a Sąd Apelacyjny w Rzeszowie został przekształcony w Sąd Wojewódzki w Rzeszowie.

W 1990 roku, 13 sierpnia minister Aleksander Bentkowski podpisał rozporządzenie powołujące 7 sądów apelacyjnych, w tym w Rzeszowie. Aby przygotować siedzibę nowego sądu oraz skompletować jego organizację, mianowano pełnomocnika, sędziego Cezarego Petruszewicza. Równocześnie, w podkarpackim środowisku prawniczym trwały prace nad wskazaniem kandydatów na sędziów sądu apelacyjnego. Krajowa Rada Sądownictwa skierowała do Prezydenta RP propozycję 15 osób, które zostały wytypowane przez ministra sprawiedliwości oraz Zgromadzenia Ogólne sądów wojewódzkich.

---

Oceń: Sąd Apelacyjny w Rzeszowie

---