Stary Cmentarz w Rzeszowie to najstarsza zachowana nekropolia tego miasta, świadectwo lokalnej historii i kultury. Jego powierzchnia wynosi około 3,65 hektara, co sprawia, że jest miejscem o znaczącej skali.
Cmentarz znajduje się pomiędzy ulicą Targową a rzeką Wisłok, co czyni go łatwo dostępnym dla odwiedzających. Na terenie nekropolii spoczywa szacunkowo około 40 000 osób, co podkreśla jej ogromne znaczenie jako miejsca pamięci.
W 1968 roku cmentarz był znany z 613 nagrobków i grobowców, a dzisiaj można tam znaleźć 622 takie obiekty. Ta liczba nieustannie rośnie, co odzwierciedla ciągłość tradycji oraz pamięci o zmarłych.
Historia
Stary Cmentarz w Rzeszowie ma bogatą i tragiczną historię. Został założony w roku 1792 na obrzeżach ówczesnego miasta, po wprowadzeniu edyktu cesarza Józefa II, który nakazał zamknięcie cmentarzy mieszczących się w granicach miast. W tym czasie zaprzestano pochówków na cmentarzu przy kościele farnym, a nowe miejsce dla pochówków zlokalizowano na terenie wcześniejszego cmentarza, powiązanego z kościołem i szpitalem św. Ducha, który został założony w 1469 roku. Początki tego cmentarza były niewielkie, lecz obszar nekropolii był powiększany trzykrotnie w ciągu kolejnych lat.
Cmentarz formalnie był czynny do roku 1910, jednak w czasie II wojny światowej prowadzone były tu nadal pochówki, co znacząco pokazuje, jak bardzo był on istotny dla lokalnej społeczności. Nawet po zakończeniu działań wojennych sporadycznie dokonywano pochówków. Warto zaznaczyć, że w trakcie konfliktu wiele metalowych elementów nagrobków zostało zrabowanych przez Niemców, a sam cmentarz uległ licznym zniszczeniom spowodowanym przez okupanta. Po wojnie miejsce to było regularnie dewastowane przez wandali, co stanowiło dodatkowy cios dla jego historii i znaczenia.
Władze Rzeszowa rozważały nawet przekształcenie cmentarza w park, co wiązało się z wycinką wielu wiekowych drzew na jego terenie. W roku 1957 podjęto decyzję o ponownym zamknięciu cmentarza, jednak dopiero w 1968 roku został on uznany za obiekt zabytkowy. W latach 80. XX wieku, dzięki wsparciu wielu znanych postaci, przede wszystkim Włodzimierza Kozło, zainteresowanie cmentarzem wzrosło, co zaowocowało pierwszymi pracami konserwatorskimi oraz staraniem o pozyskanie funduszy na ten cel.
Dziś cmentarz nadal wymaga opieki i konserwacji. Chociaż co roku przeprowadzane są prace konserwatorskie, ich zakres jest ograniczony z powodu niedoboru funduszy. Z tego powodu opiekę nad cmentarzem sprawuje „Stowarzyszenie Opieki Nad Starym Cmentarzem w Rzeszowie im. Włodzimierza Kozło”, które dąży do zachowania dziedzictwa tego miejsca.
Wygląd
Nekropolia ta odsłania przed nami szereg zachwycających form oraz kształtów nagrobków, które przyprawiają o dreszcz emocji. Można tu znaleźć murowane grobowce, wyjątkowe obeliski, jak również nagrobne pomniki, które przyjmują formę sarkofagu, a także piękne kapliczki i kolumny, zdobiące teren cmentarza. Nie brakuje także żelaznych krzyży ustawionych na solidnych kamiennych cokołach.
Na tym cmentarzu dominują dzieła klasycyzmu, które były szczególnie popularne w swojej epoce, ale można tu także napotkać wiele przykładów z okresu romantyzmu oraz neogotyku. Każdy z nagrobków to małe dzieło sztuki, które odzwierciedla wysoki poziom artystyczny, ujawniając umiejętności rzeźbiarzy z Krakowa i Lwowa. Wśród nazwisk uznawanych za twórców tych arcydzieł wymienia się takie osobistości jak Józef Kulesza, Kazimierz Chodziński, Jan i Anton Schimser, a także Julian Markowski.
Pochowani
Na Starym Cmentarzu w Rzeszowie spoczywają znaczące postacie, które miały istotny wpływ na rozwój miasta i jego historii. Wśród pochowanych można wymienić:
- Adam Geisler, znany prawnik, burmistrz Rzeszowa oraz honorowy obywatel Rzeszowa,
- Jan Towarnicki (1773-1865), lekarz, radny miasta i filantrop,
- Józef Łukasiewicz, ojciec Ignacego Łukasiewicza, który jest uznawany za jednego z pionierów przemysłu naftowego,
- Jan Marcinkiewicz, powstaniec styczniowy z 1863 roku oraz radny Rzeszowa,
- Henryk Stroka, pisarz, nauczyciel oraz porucznik w czasie powstania styczniowego,
- Wojciech Kalinowski, aptekarz i burmistrz miasta,
- Julian Nieć, archiwista, który przyczynił się do zachowania rzeszowskiej historii,
- Rodzina Hiblów, znana lokalna rodzina,
- Wiktor Zbyszewski, burmistrz oraz komisarz wojenny w czasie powstania styczniowego,
- Schaitter Ignacy (1805-1885), kupiec i honorowy obywatel Rzeszowa.
Na cmentarzu znajduje się także pomnik, który został wzniesiony w 1886 roku ku czci powstańców styczniowych. Obok można zobaczyć Grób Ofiar II Wojny Światowej, zrealizowany w latach 2003 – 2004, który upamiętnia ofiary tego tragicznego okresu w historii Polski.
Pozostałe obiekty w kategorii "Cmentarze":
Cmentarz Wilkowyja w Rzeszowie | Cmentarz Pobitno w RzeszowieOceń: Stary Cmentarz w Rzeszowie