Zbiornik Rzeszowski, znany również jako Zalew Rzeszowski, to interesujący przykład sztucznego zbiornika wodnego, który został stworzony na rzece Wisłok w Rzeszowie. Jest to konstrukcja, która powstała w 1973 roku, a jej celem jest nie tylko gromadzenie wody, ale także pełnienie wielu funkcji ekologicznych oraz rekreacyjnych.
Warto zwrócić uwagę na znaczenie tego miejsca dla lokalnej społeczności oraz jego wpływ na otaczającą przyrodę.
Powstanie zbiornika
Aby zrealizować cel spiętrzenia wody w rzece oraz zagwarantować właściwe funkcjonowanie ujęcia wody dla społeczności Rzeszowa, a także z myślą o rekreacji, w 1973 roku dokonano budowy progu wodnego z kaskadą na rzece Wisłok. Efektem tej inwestycji było zalanie obszarów, które wcześniej były wykorzystywane jako żwirownie oraz piaskowni.
W momencie swojego powstania, zbiornik charakteryzował się wydłużonym kształtem i zajmował powierzchnię wynoszącą 68,2 ha, z pojemnością sięgającą 1,8 hm³ oraz maksymalną głębokością 10 m. Jego pierwotne przeznaczenie obejmowało ośrodek sportów wodnych, gdzie planowano, aby zbiornik zajmował łączną powierzchnię 118 ha.
Jednak w miarę upływu lat, rzeka Wisłok naniosła namuły, które prowadziły do wypłycenia zbiornika. W 2014 roku jego wielkość zmniejszyła się do 44 ha. Obecnie około 30 ha powierzchni zbiornika jest porośnięte. W 2010 roku do zestawu inwestycji dodano Małą Elektrownię Wodną o mocy blisko 0,6 MW. Dodatkowo zrealizowano projekt przepławki, która umożliwia migrującym rybom swobodne przemieszczanie się powyżej i poniżej zapory.
Flora
Obszar zbiornika Rzeszowskiego to niezwykle bogaty i różnorodny ekosystem, w którym działanie człowieka jest minimalne. Otaczająca go przyroda stworzyła idealne warunki dla wielu gatunków roślin. W obszarach bagiennych i nadwodnych można dostrzec takie rośliny jak pałka szerokolistna oraz wąskolistna, a także trzcinę, mannę mielec, skrzyp bagienny, kosaćca żółtego i kropidło wodne.
W wodzie oraz na jej powierzchni występują rośliny, które odgrywają kluczową rolę w ekosystemie, m.in. żabieniec, babka wodna, rzęsa wodna, moczarka kanadyjska, rogatek, rdestnica pływająca, grążel żółty oraz grzybienie białe. Na brzegu zbiornika panują korzystne warunki dla takich drzew, jak wierzba, topola, olsza i jesion, co sprzyja naturalnemu procesowi sukcesji łęgu.
W wyniku badań fitosocjologicznych, które miały miejsce w 1994 roku, zidentyfikowano w obrębie zbiornika i jego otoczenia osiemnaście zespołów roślinnych, wraz z dwudziestoma dziewięcioma facjami oraz pięcioma zbiorowiskami florystycznie trudnymi do określenia. Te zespoły roślinne zostały sklasyfikowane do sześciu klas, siedmiu rzędów oraz dziewięciu związków zbiorowisk. W sumie potwierdzono tu obecność 128 gatunków roślin, w tym 116 zielnych, dziewięciu drzew i krzewów oraz trzech mszaków.
Charakterystyka fitocenoz tego ekosystemu jest naprawdę zróżnicowana, z nielicznym i różnorodnym składem gatunkowym. Wśród drzew i krzewów dominują odrośla pochodzące od okazów, które zostały naniesione do zalewu w czasach, gdy poziom wód był wyższy. Zidentyfikowano trzy rzadko występujące zbiorowiska, takie jak rzęsa garbata, rzęsa drobna, moczarka kanadyjska z rdestnicą pływającą oraz Myriophylletum verticillati z wywłócznikiem okółkowym.
Warto także zauważyć, że ten cenny ekosystem zdobył uznanie i został objęty programem ochrony przyrody Natura 2000, co podkreśla jego znaczenie w kontekście ochrony bioróżnorodności.
Fauna
W ekosystemie zbiornika Rzeszowskiego można spotkać różnorodną faunę, która objawia się w licznych gatunkach zwierząt. Bezkręgowce odkrywane w tym obszarze to m.in. ważki, świtezianki, nartniki oraz różne rodzaje chrząszczy, takich jak żółtobrzeżki i kałużnice. Ponadto, pająki topiki i ślimaki błotniarki również mają swoje miejsce w tym ekosystemie.
W wodach tego zbiornika odnotowano 28 gatunków ryb, w tym takie gatunki jak szczupaki, liny, sumy, amury oraz karpie. Płocie, karasie, wzdręgi i leszcze również stanowią istotny element rybnej fauny tego regionu.
W płytkich brzegach i oczkach wodnych rozmnażają się różne płazy, takie jak kumaki nizinne, żaby trawne oraz jeziorkowe. Spotkać można również żabę moczarową, ropuchy szare i zielone, a także traszki zwyczajne i grzebieniaste.
Wśród gadów występuje zaskroniec zwyczajny, jaszczurka zwinka oraz jaszczurka żyworodna, które wzbogacają lokalną faunę.
W zbiorniku Rzeszowskim można również zaobserwować ssaki, takie jak bobry, wydry, lisy oraz tchórze. Dodatkowo, karczowniki ziemnowodne, piżmaki, a także wiele drobnych gryzoni i drapieżnych rzęsorków są obecne w tym obszarze. Nie rzadko, zwłaszcza o świcie i zmierzchu, można zauważyć latające nietoperze, które dodają niezwykłego uroku temu miejscu.
W obszarze zbiornika wykryto 227 gatunków ptaków, w tym wiele rzadkich i zagrożonych. Są to m.in. bąk, bączek, kureczka zielonka oraz rybitwa białowąsa. W okresie wiosennych przelotów, stada krzyżówek, cyranek, cyraneczek, świstunów, płaskonosów, głowienek i czernic zatrzymują się w tym miejscu, co czyni go ważnym punktem na migracyjnej trasie ptaków.
Latem oraz wczesną jesienią do zbiornika przybywają wędrujące ptaki siewkowate, jak brodźce, bekasy, biegusy i sieweczki. Obserwować można tu także czaple białe i siwe, mewy srebrzyste i białogłowe, rybitwy czarne i białoczelne. Wśród rzadkich, wędrownych gatunków ptaków zarejestrowano czaplę purpurową oraz nadobną, kormorana małego, a także mewę trójpalczastą i czarnogłową. Dodatkowo, można tu spotkać rybitwę popielatą, terekię, pliszkę cytrynową i dzierzbę czarnoczelną.
Przypisy
- a b Władysław W. Hennig, Zapora i zalew w Rzeszowie. Rzeszów, Bartosz B. Babelski (red.), TVP3 Rzeszów, 2014.
- a b Marzena Kwiatkowska, Roślinność wodna i nadbrzeżna Zalewu Rzeszowskiego, w: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Lublin, nr 8/1995, s. 166-168.
Pozostałe obiekty w kategorii "Architektura wodna":
Przyrwa (dopływ Wisłoka) | Mikośka | Mała Elektrownia Wodna WisłokOceń: Zbiornik Rzeszowski