Julian Hochfeld

---

Życiorys

Julian Hochfeld był synem Wilhelma i z dniem 23 maja 1929 roku ukończył I Gimnazjum Państwowe w Rzeszowie. W latach 1930–1934 podjął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. W tym okresie związał się z ruchem socjalistycznym, uczestnicząc w działalności ZNMS oraz PPS. Przez lata studenckie pełnił m.in. rolę redaktora pisma młodzieży socjalistycznej „Płomienie” i współtworzył ważną publikację programową lewicy zatytułowaną „Gospodarka, polityka, taktyka, organizacja socjalizmu”.

Po zakończeniu edukacji w Krakowie kontynuował naukę w École des Sciences Politiques w Paryżu. Po powrocie do Polski został jednym z redaktorów legalnego „Dziennika Popularnego”, związanym z KPP. W tym czasie nawiązał bliską znajomość ze Stanisławem Dubois, które wspomnienia w późniejszych latach chętnie przypominał. Działał również w Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, gdzie współpracował z komunistami oraz innymi członkami lewicy. W 1946 roku przypomniał o tradycjach „żoliborskiego socjalizmu” podczas swojego przemówienia na sesji Dzielnicowej Rady Narodowej Warszawa-Północ.

Nie zaniedbywał również swojej kariery akademickiej – już w 1937 roku uzyskał doktorat na Uniwersytecie Jagiellońskim w dziedzinie ekonomii politycznej oraz statystyki, jego praca doktorska skupiła się na problemach związanych z ubezpieczeniami społecznymi. W trakcie II wojny światowej Hochfeld najpierw przebywał w Związku Sowieckim, następnie służył w szeregach 2 Korpusu na Bliskim Wschodzie, a ostatecznie osiedlił się w Londynie, skąd wrócił do kraju w 1945 roku.

Po powrocie do Polski, jego aktywność polityczna nabrała tempa. Zasiadał w Krajowej Radzie Narodowej, a następnie w Sejmie Ustawodawczym i Sejmie PRL I oraz II kadencji. Był członkiem Centralnego Komitetu Wykonawczego koncesjonowanej PPS, przewodniczył Związkowi Parlamentarnemu Polskich Socjalistów oraz był redaktorem naczelnym „Przeglądu Socjalistycznego” i „Robotnika”. Objął także stanowisko prezesa spółdzielni wydawniczej „Wiedza” oraz krótko pełnił funkcję wiceprezesa Centralnego Urzędu Planowania. Od początku po powrocie do kraju był aktywnym pisarzem; jego artykuły z lat 1945–1946 zostały zebrane w książce pt. My socjaliści. Hochfeld poruszał również kwestie teoretyczne, analizując wpływ marksizmu na polską naukę oraz koncepcje humanizmu socjalistycznego.

W 1948 roku, na skutek wymuszonej czystki politycznej w PPS, Hochfeld przeniósł się do pracy naukowej. Jako profesor Szkoły Głównej Planowania i Statystyki oraz Szkoły Głównej Służby Zagranicznej uczył teorii rozwoju społecznego oraz materializmu dialektycznego i historycznego. W 1951 roku objął kierownictwo Zakładu Materializmu Historycznego na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie zainicjował w latach 1952–1956 zespołowe badania dotyczące przekształceń postaw i świadomości klasy robotniczej w Polsce. Były to jedne z nielicznych empirycznych studiów socjologicznych w tamtym okresie w Polsce oraz w krajach bloku wschodniego.

W latach 1948–1954 pełnił rolę zastępcy członka Komitetu Centralnego PZPR, jednocześnie będąc posłem na Sejm. W kontekście zmian politycznych w 1956 roku, w okresie poprzedzającym tzw. polski październik, Hochfeld odważnie opowiadał się na rzecz demokratyzacji. W latach 1957–1958 zasiadał na stanowisku wiceprzewodniczącego Klubu Poselskiego PZPR. W tym czasie angażował się w badania dotyczące roli parlamentaryzmu w polskim systemie politycznym oraz rozwój demokratycznej samorządności, wskazując na tradycje polskiej myśli socjalistycznej jako przeciwwagę dla ideologicznych skutków stalinizmu, w tym badając dorobek Róży Luksemburg oraz Kazimierza Kelles-Krauza.

W latach 1957–1959 Hochfeld stał na czołowej pozycji kierowniczej w Polskim Instytucie Spraw Międzynarodowych. Równocześnie, aż do przeprowadzki do Paryża, w latach 1957–1962, prowadził badania nad marksistowską teorią społeczeństwa oraz socjologią stosunków politycznych. Wartościowe osiągnięcia w tej dziedzinie wiązały się z jego działaniami. W 1957 roku założył Katedrę Socjologii Stosunków Politycznych na Uniwersytecie Warszawskim oraz podjął redakcję „Studiów Socjologiczno-Politycznych” – jedynego w swoim rodzaju pisma specjalistycznego w tej dziedzinie w krajach bloku wschodniego.

Ostatnie lata życia Hochfelda, które przypadły na lata 1962–1966, to czas jego pracy na stanowisku zastępcy dyrektora departamentu nauk społecznych UNESCO w Paryżu, gdzie zmarł nagle w wyniku ataku serca. Został pochowany w Alei Zasłużonych na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A28-tuje-5). Na jego pogrzebie obecny był m.in. premier Józef Cyrankiewicz. W słowach pożegnania wygłoszono przemówienia: członek Biura Politycznego KC PZPR Zenon Kliszko, minister szkolnictwa wyższego Henryk Jabłoński oraz redaktor naczelny czasopisma Świat Stefan Arski.

Julian Hochfeld był jedną z najważniejszych postaci polskiego socjalizmu XX wieku, znanym socjologiem i teoretykiem, którego wkład w rozwój myśli socjalistycznej i naukowej jest nieoceniony.

Życie prywatne

Julian Hochfeld spędzał swoje życie w Warszawie, gdzie prowadził życie osobiste z pełnym zaangażowaniem.

Ważnym elementem jego biografii było małżeństwo z Anną Anielą Bohuszewicz, które trwało przez wiele lat, aż do jej śmierci w 1988 roku.

Główne prace

Julian Hochfeld zasłynął przede wszystkim ze swojej twórczości naukowej, która miała znaczący wpływ na rozwój socjologii w Polsce. Jego prace koncentrowały się na różnych aspektach teorii społecznej oraz marksizmu.

• Studia dotyczące marksowskiej teorii społeczeństwa, które ukazały się w 1963 roku nakładem PWN, stanowią istotny wkład w analizę struktury i dynamiki społecznej,
• Natomiast publikacja Marksizm, socjologia, socjalizm. Wybór pism, wydana w Bibliotece Socjologicznej PWN w 1982 roku, gromadzi fundamentalne teksty, które pokazują powiązania między tymi trzema obszarami.

Ordery i odznaczenia

Julian Hochfeld był odznaczanym człowiekiem, którego osiągnięcia zostały docenione poprzez liczne ordery i medale. Wśród jego wyróżnień znajdują się:

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, nadany 15 czerwca 1946,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, przyznany 19 stycznia 1955.

---

Oceń: Julian Hochfeld

---