I Liceum Ogólnokształcące im. ks. Stanisława Konarskiego w Rzeszowie

---

Historia

I Liceum Ogólnokształcące im. ks. Stanisława Konarskiego w Rzeszowie jest jedną z najstarszych instytucji edukacyjnych w Polsce, plasując się w drugiej dziesiątce najstarszych szkół średnich w kraju. Powstało 19 marca 1658 roku, zgodnie z wolą zawartą w testamencie Zofii Pudencjanny z Ligęzów, a jego fundatorem był jej szwagier, książe Jerzy Lubomirski, który przejął miasto Rzeszów od męża Zofii w 1653 roku. Już dekadę później, w 1668 roku, szkoła uzyskała oficjalne zatwierdzenie przez papieża Klemensa IX.

W okresie od 1658 do 1784 roku placówka nosiła nazwę Collegium Ressoviense, a jej prowadzenie powierzono zakonowi pijarów. Po latach 1785–1918, po upaństwowieniu, szkoła przyjęła nazwy Cesarsko-Królewskiego Wyższego Gimnazjum oraz I Gimnazjum i Liceum. W XVII i XVIII wieku cieszyła się ogromnym prestiżem, przyciągając uczniów nie tylko ze wskazanej okolicy, ale i z całej Polski. Umożliwiała ona także awans społeczny plebejuszy, co stanowiło istotny aspekt jej działalności, ponieważ w 1670 roku aż 80% uczniów należało do tej grupy społecznej.

Przykrywać ten fenomen usiłował Jerzy Ignacy Lubomirski, który 1 sierpnia 1743 roku wydał w zamku rzeszowskim uniwersał nakazujący poddanym uzyskanie pisemnego zezwolenia na edukację synów, grożąc im karą za złamanie tego przepisu. Miejsce to wspierało nie tylko Lubomirskich, ale również rzeszowskich mieszczan w finansowaniu nauczania. W XVI i XVII wieku uczniowie mieszkali w bursie lub na stancji w mieście, gdzie również prowadzili własne życie towarzyskie, posiadając lokalny szynk i kapelę.

Nie brakowało w tym czasie również incydentów, które trafiły do akt miejskich, takich jak bójki oraz awantury. Wówczas do szkoły, która miała ośmioklasowy format, zapraszano także młodych ludzi z zamiarem kształcenia przyszłych nauczycieli, profesjonalnych muzyków i teologów. Warto zaznaczyć, że podręczniki stworzone przez nauczycieli były wykorzystywane nie tylko w Rzeszowie, ale i w Kijowie, co świadczy o renomie tej placówki.

Podczas Wiosny Ludów, w latach 1848-1849, zdarzył się incydent, kiedy dwudziestu czterech uczniów zostało usuniętych z gimnazjum po aresztowaniu ich na granicy, gdzie próbowali przyłączyć się do powstania na Węgrzech pod dowództwem Legionów Polskich gen. Józefa Wysockiego.

W 1897 roku budynek szkolny, wcześniej skonfiskowany pijarom przez rząd austriacki, stał się współwłasnością starostwa powiatu rzeszowskiego. Ciekawostką jest, że lokal numer 4 na parterze stał się własnością prefekta gimnazjum, Jana Melichera, a po nim trafił w ręce jego córki, Szczerbińskiej, i kolejno do Teofila Czykiela, emerytowanego dyrektora szkoły z Krosna, ojca Waleriana.

Obok zabytkowej fasady projektu Tylmana z Gameren, w budynku szkoły wyróżniają się sklepienia kolebkowo-lunetowe, będące doskonałym przykładem architektury barokowej. Warto także zwrócić uwagę na bogate zbiory przyrodnicze z drugiej połowy XIX wieku, które można podziwiać w muzeum, a także w klasopracowni historycznej, gdzie zgromadzono wiele ikonograficznych dokumentów oraz eksponaty związane z historią szkoły. Liceum dysponuje także kolekcją sztandarów oraz galerią portretów znakomitych nauczycieli i absolwentów, a także lampami wiedeńskiej firmy braci Brinner z XIX wieku w pomieszczeniach dyrektorskich.

Szkoła miała również udział w wielu inicjatywach społecznych oraz kulturalnych w Rzeszowie, powołując między innymi klub sportowy „Resovia”, stowarzyszenie „Lutnia” oraz amatorski teatr „Reduta”, a także muzeum. Po zakończeniu II wojny światowej, przyczyniła się do rozwoju wyższych uczelni w mieście, przekazując 24 000 woluminów ze swojego księgozbioru oraz udostępniając bursę imienia ks. Feliksa Dymnickiego, będącą filią UMCS.

Józef Bieniasz, absolwent liceum, na podstawie własnych doświadczeń napisał powieść pt. „Edukacja Józia Barącza” w 1933 roku. Warto dodać, że szkoła należy do Towarzystwa Szkół Twórczych oraz Klubu Najstarszych Szkół w Polsce, prowadząc różnorodne klasy autorskie, w tym z zakresu informatyki oraz menedżerskiego. Co roku wydawane jest „Sprawozdanie Dyrekcji I LO w Rzeszowie”, obejmujące zarówno osiągnięcia uczniów, jak i publikacje poetyckie. Liceum utrzymuje kontakty z zagranicznymi szkołami średnimi, między innymi z Klagenfurt am Wörthersee (Austria), Bielefeldem (Niemcy) oraz Morpeth (Wielka Brytania), a w swoich murach organizuje Ogólnopolską Biesiadę Poetycką oraz Festiwal Szkolnych Teatrów Obcojęzycznych.

Kalendarium

Historia I Liceum Ogólnokształcącego im. ks. Stanisława Konarskiego w Rzeszowie to fascynująca opowieść, która zaczyna się w XVII wieku.

• 1655 – Sprowadzenie oo. pijarów do Rzeszowa przez Jerzego Sebastiana Lubomirskiego marszałka wielkiego koronnego,
• 1658 – Założenie szkoły,
• 1668 – Erygowanie szkoły przez papieża Klemensa IX,
• 1684 – Jan III Sobieski dziękował profesorom i uczniom za udział w wiktorii wiedeńskiej,
• 1702 – Wybudowanie frontowych zabudowań szkoły według projektu Tylmana z Gameren,
• 1736 – Ks. Stanisław Konarski nauczycielem w Collegium Ressoviense,
• 1743 – Zarządzenie Jerzego Ignacego Lubomirskiego zakazujące przyjmowania do kolegium synów chłopskich,
• 1785 – Powołanie w miejscu szkoły pijarskiej austriackiego gimnazjum cesarsko-królewskiego,
• 1826 – Wprowadzenie czesnego przez rząd austriacki i spadek liczby uczniów niemal o połowę,
• 1831 – Masowy udział młodzieży gimnazjalnej w powstaniu listopadowym,
• 1834 – Rozbudowa frontu szkoły,
• 1846 – Aresztowanie nauczycieli i uczniów, uczestników powstania galicyjskiego,
• 1851 – Cesarz Franciszek Józef I wizytował Rzeszów i szkołę,
• 1858 – Przekształcenie szkoły z 6-klasowej w 8-klasową,
• 1860 – Przeprowadzenie I matury w szkole,
• 1872 – Wybudowanie północno-wschodnich skrzydeł szkoły,
• 1880 – Przyjęcie Gimnazjum na członka Towarzystwa Zoologiczno-Botanicznego w Wiedniu,
• 1900-14 – Uczestnictwo gimnazjalistów w tajnych organizacjach: Teka, Promień, Zarzewie, Strzelec,
• 1905 – Współudział uczniów w założeniu klubu sportowego „Resovia”,
• 1914-21 – Udział nauczycieli, uczniów i absolwentów w walce o niepodległość i granice Polski,
• 1923 – Nadanie szkole imienia ks. Stanisława Konarskiego,
• 1932-38 – Przekształcenie szkoły w 4-letnie gimnazjum i dwuletnie liceum,
• 1938 – Zarządzeniem Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Wojciecha Świętosławskiego z 23 lutego 1937 „I Państwowe Gimnazjum im. Księdza Stanisława Konarskiego w Rzeszowie” zostało przekształcone w „I Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Księdza Stanisława Konarskiego w Rzeszowie” (państwową szkołę średnią ogólnokształcącą, złożoną z czteroletniego gimnazjum i dwuletniego liceum), a po wejściu w życie tzw. reformy jędrzejewiczowskiej szkoła miała charakter męski, a wydział liceum ogólnokształcącego był prowadzony w typie humanistycznym,
• 1939-45 – Udział nauczycieli, uczniów i absolwentów w II wojnie światowej w ruchu oporu,
• 1949 – Przekształcenie szkoły w 4-letnie liceum,
• 1960 – Jubileusz 100-lecia pierwszej matury i 300-lecia istnienia Szkoły. I zjazd wychowanków w dniach 11-12 czerwca (do 1960 szkołę ukończyło 3369 absolwentów),
• 1961 – Wybudowanie sali gimnastycznej,
• 1964 – Przekształcenie męskiego liceum w szkołę koedukacyjną,
• 1983 – Obchody 325-lecia założenia szkoły. II zjazd wychowanków,
• 1984 – Przyznanie liceum Krzyża Komandorskiego Orderu Odrodzenia Polski,
• 1987 – Utworzenie galerii obrazów wybitnych nauczycieli i wychowanków Liceum,
• 1989 – Odsłonięcie i poświęcenie pomnika ks. Stanisława Konarskiego,
• 2008 – Generalny remont i uroczystości 350-lecia szkoły,
• 2018 – Uroczystości 360-lecia szkoły,
• 2022 – Rozpoczęcie rozbudowy istniejącej sali gimnastycznej.

Dyrektorzy

Poniżej znajduje się szczegółowy wykaz osób, które pełniły funkcje kierownicze w I Liceum Ogólnokształcącym im. ks. Stanisława Konarskiego w Rzeszowie. Zawiera on rektorów i prefektów, a także dyrektorów, którzy sprawowali swoje stanowisko przez minimum rok. Kolejność przedstawia chronologię ich kadencji:

• Paweł Frankowic (1661–1665),
• Michał Kraus (1665–1672),
• Daniel Rosecki (1702–1708),
• Alojzy Topolski (1722–1725),
• Stefan Staniewski (1732–1737),
• Florian od św. Franciszka (1741–1746),
• Wacław Popiel (1746–1760),
• Dominik Szybiński (1775–1780),
• Gracjan Piotrowski (1781–1784),
• N. Paszkowski (1786–1788),
• Franciszek Hofman (1789–1801),
• Kolumb Wisgigel (1805–1810),
• Jan Melicher (1811–1829),
• Franciszek Wassura (1830–1840),
• Józef Bieleczky (1842–1851),
• Antoni Bielikowicz (1853–1858),
• Andrzej Oskard (1858–1862),
• Tomasz Polański (1862–1867),
• Franciszek Szynglarski (1868–1871),
• Stanisław Sobieski (1873–1878),
• Walenty Kozioł (1878–1885),
• Władysław Lercel (1886–1899), filolog klasyczny,
• Józef Nogaj (1899–1905),
• Emil Kalitowski (1906–1911),
• Dezydery Ostrowski (1915–1920),
• dr Jan Kreiner (29 XI 1920–1922),
• Szczęsny Jasiewicz (1922–1925),
• Wawrzyniec Wilk (1925–1933),
• Mieczysław Adamowski (1935–1947), ocalił księgozbiór i archiwum szkolne w latach wojny, bibliotekarz Liceum 1957–1964,
• Paweł Jakubowicz (1950–1958),
• Marian Kilarski (1958–1962),
• Władysław Witek (1962–1971),
• Stanisław Piszcz (1971–1981),
• Ryszard Kisiel (1982–2014).

Nauczyciele i wychowankowie

W historii I Liceum Ogólnokształcącego im. ks. Stanisława Konarskiego w Rzeszowie można odnaleźć wiele postaci, które wywarły znaczący wpływ na różne dziedziny życia społecznego, kulturowego i naukowego. Wśród nich znajduje się Maurycy Allerhand (1868–1942), uznawany za polskiego prawnika żydowskiego pochodzenia, który był profesorem na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego i ukończył szkołę w 1887 roku.

Nie można pominąć postaci ks. Jana Balickiego – duchownego rzymskokatolickiego, rektora seminarium duchownego w Przemyślu, który został beatyfikowany w 2002 roku i był absolwentem z 1888 roku. Stanisław Biały, także z rocznika 1887, był prawnikiem i parlamentarzystą, a Paweł Biedka, urodzony w 1888 roku, zyskał renomę jako adwokat i burmistrz Sanoka.

Wśród wyróżniających się absolwentów można znaleźć Kamil Bogacki, lekarza z maturą z 1902 roku, oraz Mariana Bolesławicza vel Mariana Fornala, honorowego generała brygady Wojska Polskiego, który kończył szkołę w 1912 roku. Działacz lewicy chłopskiej, Antoni Bomba, był posłem do austriackiej Rady Państwa między 1901 a 1918 rokiem oraz starostą powiatu rzeszowskiego w latach 1944–1946.

Witold Bunikiewicz, matura z 1904 roku, zasłynął jako pisarz. Z kolei Bogusław Butrymowicz zyskał sławę jako poeta młodopolski oraz tłumacz literatury antycznej. Jan Karol Całczyński, absolwent z 1868 roku, przez dwie dekady pełnił funkcję nauczyciela. Walerian Czykiel, inny nauczyciel i naukowiec, zdobył dyplom maturalny w 1900 roku.

Interesującą postacią był Kazimierz Dejmek, który stając się reżyserem oraz ministrem kultury, znacząco wpłynął na rozwój polskiej kultury. Wśród duchownych matura z 1878 roku należy do Józefa Drozda, katechety i działacza społecznego. Z kolei Józef Drzewicki, nauczyciel z ok. 1868 roku, oraz Wilhelm Friedberg, profesor uniwersytecki, przyczynili się do postępu w dziedzinie edukacji.

W 1909 roku matura przypadła Tadeuszowi Furgalskiemu, legioniście, a Józef Gołąb, geolog i hydrolog, ukończył szkołę w 1922 roku. Antoni Gołkowski był wybitnym nauczycielem, a Stefan Hakalla, prawnik i adwokat o narodowych przekonaniach, także zapisał się w historii szkoły. Julian Hochfeld, socjolog marksistowski z maturą z 1929 roku, był posłem do Krajowej Rady Narodowej.

Jakub Karyś, z wykształcenia publicysta i filmowiec, a także działacz społeczny, w szczególności zasłynął ze swojego zaangażowania. Dodatkowo, ks. Stanisław Konarski, twórca polskiej oświaty, oraz Onufry Kopczyński, autor pierwszej gramatyki polskiej, wywarli wpływ zarówno na edukację, jak i kulturę.

Kolejnymi znanymi osobami są Artur Kopacz (matura 1904), Stanisław Kot, profesor UJ, oraz Paweł Kowal, wiceminister spraw zagranicznych i poseł do Parlamentu Europejskiego. Ignacy Kranz był nauczycielem z maturą z 1874 roku, a Roman Krogulski, adwokat, został prezydentem Rzeszowa.

W historii szkoły mogliśmy zaobserwować również postaci takie jak dr Andrzej Kuś, profesor gimnazjalny oraz mjr dr Wojciech Kuś, oficer Wojska Polskiego. Profesor Stanisław Kuś był rektorem Politechniki Rzeszowskiej oraz honorowym obywatelem Rzeszowa.

W wyjątkowy sposób wpisały się w historię także postacie jak ks. Mieczysław Lis oraz książę Hieronim Lubomirski. Tadeusz Łopuszański, pedagog oraz minister wyznań religijnych w latach 1919–1920, wprowadził wiele nowoczesnych rozwiązań w edukacji.

Innowacyjne podejście do nauki udowodnił Ignacy Łukasiewicz, wynalazca lampy naftowej, a Tomasz Malicki zyskał status urzędnika z maturą z 1908 roku. Ks. Franciszek Salezy Matwijkiewicz oraz ks. Jan Mazanek byli również ważnymi postaciami w tej historii.

Za czasów matury z 1888 roku, Jerzy Michalski – ekonomista, minister, a także bankowiec – wzmocnił pozycję instytucji, a Tadeusz Miękisz jako nauczyciel historii od 1913 do 1927 roku, także wpłynął na kształcenie kolejnych pokoleń uczniów.

Następnie do grona absolwentów dołączyli Klemens Mościcki, oficer Wojska Polskiego, oraz Sobiesław Mościcki, oficer rezerwy. Jednakże ks. Ludwik Stanisławczyk, duchowny rzymskokatolicki z maturą z 1890 roku, także odegrał ważną rolę w edukacji.

Aspekty naukowe reprezentują Józef Nogaj oraz ks. Józef Opioła – każdy z nich był wybitnym przedstawicielem swojego zawodu, na co wskazuje ich powiązanie z historią tej szkoły. Ciekawym przypadkiem jest Józef Herman Osiński, fizyk, oraz Bolesław Paykart, major artylerii.

O rolę biskupa i patrona diecezji rzeszowskiej dbał Józef Sebastian Pelczar, podczas gdy Stanisław Peszkowski i Marian Piech, profesor nauk rolniczych, również zapisali się w pamięci społeczeństwa. Lucjan Piela był ekspertem w dziedzinie chemii, a Ludwik Piękoś, uczeń z okresu 1907-1914, był podoficerem Legionów Polskich.

Ołeksander Pisecki, ukraiński polityk i działacz, oraz Julian Przyboś, poeta i absolwent maturalny z 1920 roku, również wpisali się w historię tego liceum.

Wśród nauczycieli warto wymienić ks. Pawła Rabczaka, ks. Jana Rąba, a także bp Mariana Rojka. Stanisław Ruzamski oraz Ludwik Salo, nauczyciele, przyczynili się do ciągłego rozwoju tej instytucji. Władysław Sikorski, generał i minister, także pozostawił po sobie ślad.

Ks. Roman Sitko był rektorem seminarium duchownego w Tarnowie, który zginął podczas II wojny światowej, a dr Kazimierz Smorągiewicz jako lekarz z maturą z 1880 roku, również wniósł wkład w pulsujące życie naukowe liceum.

Duchowny rzymskokatolicki ks. Ludwik Stanisławczyk oraz Antoni Surowiecki, adwokat i społecznik, to kolejne godne uwagi osobistości. Władysław Szafer, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, i Jacek Szmatka, również profesor na UJ, mieli duży wpływ na kształcenie młodzieży.

Choć ks. Szczepan Szydelski był duchownym, to jego rola w edukacji pozostaje niezatarte. Jerzy Talaga, znany trener piłkarski oraz profesor warszawskiej AWF, zapewne też wiele wniósł do rozwoju sportu w Rzeszowie. Jednocześnie płk dr Józef Tkaczow przyczynił się do zachowania pamięci o swoich przodkach.

Tomasz Tokarski, profesor gimnazjum z lat 1876-1890, oraz ks. bp Wojciech Tomaka z maturą z 1895 roku, są kolejnymi postaciami, które wzbogacają dziedzictwo tej instytucji. Dążyli do zrealizowania misji edukacyjnej w trudnych czasach.

KS. Antoni Trznadel, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i pisarz, obok ks. Maurycego Turkowskiego, duchownego i dyrektora bursy, również szczycili się swoją działalnością. Roman Vimpeller jako nauczyciel oraz ks. Józef Welc z duszpasterstwem, są dowodem na to, że ta szkoła wychowała wielu wybitnych ludzi.

Na koniec warto wspomnieć o Wawrzyniec Wilku, absolwencie z 1906 roku, dyrektorze swojej alma mater, oraz Józefie Winkowskim, profesorze aktywnym w latach 80. XIX wieku oraz Tadeuszu Wolfenburgu, nauczycielu z maturą z roku 1904. Ignacy Wróbel, urzędnik kolejowy, także miał swoją rolę w tej instytucji. Stanisław Franciszek Zajączkowski, historyk, z maturą z 1908 roku oraz Sylwester Wójcik, profesor praw, również wpłynęli na rozwój intelektualny uczniów. Władysław Wójcik jako duchowny z maturą z roku 1904 oraz Franciszek Zych jako nauczyciel społeczny z roku 1874, pozostawili trwały ślad.

Dzięki tym wszystkim osobom I Liceum Ogólnokształcące im. ks. Stanisława Konarskiego w Rzeszowie stało się miejscem, gdzie kształtowano przyszłość wielu wybitnych liderów różnych dziedzin, wpływających na życie społeczne i kulturalne Polski.

---

Oceń: I Liceum Ogólnokształcące im. ks. Stanisława Konarskiego w Rzeszowie

---