Ulica 3 Maja, znana niegdyś jako Pańska, a potocznie określana mianem Paniagi, to kluczowy element miasta Rzeszów. Jest to jedna z najstarszych oraz najbardziej reprezentacyjnych arterii tego miasta. Jej trasa biegnie w kierunku południowym, poczynając przy kościele farnym i prowadzi do połączenia alei Pod Kasztanami oraz ulicy Zamkowej.
W przeszłości, ulica ta, obok alei Lubomirskich i Pod Kasztanami oraz ulic Zamkowych, Kościuszki i Grunwaldzką, pełniła rolę historycznego szlaku handlowego oraz tranzytowego przemycającego towary z północy na południe.
Obecnie, ulica 3 Maja jest kluczową częścią głównego traktu pieszego miasta oraz stanowi najważniejszy deptak Rzeszowa, który przyciąga zarówno mieszkańców, jak i turystów.
Historia
Początki ulicy 3 Maja w Rzeszowie sięgają XIV wieku, kiedy to w jej pobliżu wybudowano kościół farny, a nieco później, w XV wieku powstał rzeszowski zamek. Ulica ta stanowiła wówczas najkrótszy szlak, łączący te dwa istotne dla miasta obiekty. Szczytowego znaczenia ulica nabrała w czasie XIX wieku, stając się miejscem, gdzie mieszkańcy gromadzili się, aby wymieniać się myślami i poglądami, niezależnie od ówczesnej władzy. Warto zauważyć, że w wyniku zniszczeń związanych z II Wojną Światową kamienice wzdłuż ulicy zostały poważnie uszkodzone, a ich renowacja po wojnie obniżyła nieco ich pierwotną wysokość, co czyni ten odcinek stosunkowo niskim w porównaniu do innych części rzeszowskiego Śródmieścia.
Nazwa
Na początku ulica, znana była jako Ku Piarum Scholarum, a później jako Pijarska. W okresie zaboru Austriackiego jej nazwa brzmiała Expiaristengasse (czyli Popijarska), a podczas autonomii Galicyjskiej nazywana była Herrengasse, co oznacza Pańska. W codziennej mowie mieszkańcy nazywali ją Paniagą. Obecna nazwa 3 Maja została nadana w związku z rocznicą uchwalenia Ustawy Zasadniczej. Po wkroczeniu Niemców we wrześniu 1939 roku, zmieniono nazwę ulicy na Breite Straße, co tłumaczy się jako Ulica Szeroka. Dopiero po zakończeniu II wojny światowej przywrócono pierwotną nazwę, jednak w 1951 roku przemianowano ją na ul. 1 Maja.
Przebieg
Ulica 3 Maja zaczyna swój bieg u Placu Farnego, tuż obok dzwonnicy Kościoła Farnego, gdzie krzyżuje się z ulicą Kościuszki, prowadzącą bezpośrednio do Rynku. Następnie wchodzi w interakcję z trzema mniejszymi ulicami: Dymnickiego, Fircowskiego oraz Alsa, oraz jedną z głównych ulic Śródmieścia, czyli Jagiellońską. Ulica kończy swój bieg rozwidleniem, gdzie odchodzi w kierunku ulicy Zamkowej oraz alei Pod Kasztanami. Ta ostatnia prowadzi następnie do deptaka, który biegnie aż do ulicy Szopena.
Wybrane budynki
- Kościół św. Wojciecha i św. Stanisława (farny),
- Kamienica Tekielskiego,
- Księgarnia (działająca od 1855 roku), w budynku wybudowanym w 1820 roku przez Wojciecha Konarskiego, a później przejętym przez Jana Andrzeja Pelara, który utworzył tu swoje miejsce pracy,
- Poczta (zniszczona przez Niemców w 1944 roku),
- Kamienica (aktualnie Galeria Paniaga),
- Kompleks klasztorny oo. Pijarów, Kościół Świętego Krzyża oraz I LO im. ks. Stanisława Konarskiego,
- Bank Austro-Węgierski,
- Kamienica dr. Jabłońskiego,
- Bank PKO,
- Kino Zorza (najstarsze działające kino w Rzeszowie).
Kalendarium
- Około 1840 roku Franciszek Skielski zbudował pierwszą w Rzeszowie drukarnię w narożnym domu przy placu Farnego,
- Budynek banku PKO powstał w latach 1906–1908,
- Po wojnie na małym placyku w głębi ulicy zbudowano nowy budynek NBP,
- W latach 1950–1960 przeszło większość kamienic restaurację, w której uproszczono ich architektoniczny wystrój.
Obecnie
Obecnie ulica 3 Maja w Rzeszowie pełni rolę głównego centrum handlowego miasta. To miejsce, które na stałe wpisało się w historię oraz życie lokalnych mieszkańców. Ulica ta zyskała własne święto, znane jako Święto Paniagi, które odbywa się co roku 3 maja, rozpoczętą w 2003 roku.
W końcu XX wieku, ulica została przekształcona w deptak, jednakże w krótkim czasie doszło do rezygnacji z tego pomysłu, kiedy to dopuszczono do niej dużą liczbę samochodów. Po mobilizacji młodych mieszkańców Rzeszowa, władze postanowiły ograniczyć liczbę pojazdów mających prawo wjazdu na tę ulicę, co pozwoliło przywrócić jej pierwotny charakter typowego miejskiego deptaka.
Obecnie prawo do poruszania się po ulicy 3 Maja przysługuje tylko pieszym, rowerzystom, służbom miejskim, a także pojazdom oznaczonym identyfikatorem A, który umożliwia dostęp do tej specyficznej przestrzeni.
Warto również wspomnieć, że na tej ulicy znajdują się dwa pomniki: pierwszy, poświęcony Stanisławowi Konarskiemu, usytuowany jest przed budynkiem I LO, natomiast drugi, upamiętniający Tadeusza Nalepę, został odsłonięty w 2010 roku.
Przypisy
- Zmiana nazw ulic Rzeszowa. „Nowiny Rzeszowskie”, 18.02.1951 r., s. 5.
- Rzeszowskie ulice i okolice. Marek Czarnota. Rzeszów: Mitel, 2001 r., s. 20–21. ISBN 978-83-11-11912-3.
- Rzeszowskie ulice i okolice. Marek Czarnota. Rzeszów: Mitel, 2001 r., s. 21. ISBN 978-83-11-11912-3.
Pozostałe obiekty w kategorii "Ulice i place":
Aleja Pod Kasztanami w Rzeszowie | Aleja Powstańców Warszawy w Rzeszowie | Aleja Wincentego Witosa w Rzeszowie | Ulica Adama Mickiewicza w Rzeszowie | Ulica Berka Joselewicza w Rzeszowie | Ulica Sokoła w Rzeszowie | Aleja Armii Krajowej w Rzeszowie | Aleja Tadeusza Rejtana w Rzeszowie | Plac Wolności w Rzeszowie | Rynek w Rzeszowie | Ulica Tadeusza Kościuszki w Rzeszowie | Ulica ks. Feliksa Dymnickiego w Rzeszowie | Ulica Jana Matejki w Rzeszowie | Ulica Grunwaldzka w Rzeszowie | Ulica Kolejowa w RzeszowieOceń: Ulica 3 Maja w Rzeszowie