Jacek Szmatka

---

Życiorys

Jacek Szmatka jest absolwentemI Liceum Ogólnokształcącego im. ks. Stanisława Konarskiego w Rzeszowie. W latach 1968–1972 studiował socjologię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po uzyskaniu w 1972 roku tytułu magistra socjologii, z wyróżnieniem obronił pracę zatytułowaną „Analiza modelowa współczesnych teorii roli społecznej” i rozpoczął pracę w Instytucie Socjologii tej uczelni. W 1975 roku złożył rozprawę doktorską „Redukcja teoretyczna w socjologii”, która przyniosła mu tytuł doktora nauk humanistycznych.

W 1981 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego na podstawie rozprawy habilitacyjnej pt. „Jednostka i społeczeństwo: o zależności zjawisk indywidualnych od społecznych”, uchwałą Rady Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Rok 1989 oznaczał wydanie jego książki „Małe struktury społeczne: wstęp do mikrosocjologii strukturalnej”. Dnia 18 lutego 1992 roku przyznano mu tytuł profesora nauk humanistycznych.

Swoją karierę naukową związał z Instytutem Socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie w 1989 roku utworzył Pracownię Mikrosocjologii, pełniąc jej kierowniczą rolę. W 1996 roku przekształcił ją w Zakład Badań Procesów Grupowych, gdzie zainicjował pierwsze w Europie laboratorium do eksperymentalnego badania procesów grupowych. Ponadto, w Instytucie Zdrowia Publicznego Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego pełnił funkcję kierownika Zakładu Promocji Zdrowia.

Jacek Szmatka prowadził działalność naukowo-dydaktyczną zarówno w Polsce, jak i w Stanach Zjednoczonych. Jako Visiting Professor wykładał na prestiżowych uczelniach, w tym State University of New York (Buffalo), Stanford University, University of Washington oraz University of South Carolina, gdzie pracował między innymi na stypendium Fulbrighta w latach 1992-1993, kontynuując współpracę do 1996 roku. Jego doświadczenie akademickie obejmuje również University of Iowa oraz Ohio University.

W latach 1990-2000 współpracował z The Encyclopedia of Sociology jako International Advisory Editor, co pokazuje jego znaczący wkład w międzynarodowe życie naukowe. Jacek Szmatka aktywnie uczestniczył w wielu konferencjach naukowych, organizując je oraz biorąc w nich aktywny udział.

Jest uznawany za doświadczonego dydaktyka, a jego dorobek obejmuje ponad 20 różnych programów wykładów oraz seminariów dotyczących teorii socjologicznej i dynamiki małych grup. W trosce o studentów opracował także dwa skrypty oraz napisał ponad 60 artykułów głównie w języku angielskim, będąc współautorem oraz współredaktorem licznych wydawnictw zarówno krajowych, jak i zagranicznych.

Jacek Szmatka jest wnukiem Franciszka Sołtysika, nauczyciela wielu przedmiotów, który w rzeszowskim gimnazjum, obecnie I Liceum Ogólnokształcącym, pełnił typowe role edukacyjne, w tym dyrektorskie oraz wizytatorskie. Żonaty z Barbarą, jest dumnym ojcem trojga dzieci: Gabriela, Małgorzaty i Jędrzeja. Po jego śmierci, znalazł wieczny spoczynek na cmentarzu Pobitno w Rzeszowie.

Publikacje

Publikacje książkowe

W zakres twórczości Jacka Szmatki wchodzą liczne publikacje, w tym książki, które ukazują głębokie analizy socjologiczne. Jedną z nich jest „Jednostka i społeczeństwo: o zależności zjawisk indywidualnych od społecznych”, wydana w Warszawie przez PWN w 1980 roku.

Kolejną istotną pozycją jest „Małe struktury społeczne: wstęp do mikrosocjologii strukturalnej”, która ukazała się w 1989 roku, również w Warszawie, nakładem PWN. Warto dodać, że ta publikacja doczekała się zaktualizowanego wydania w 2007 roku, a nawet drugiego dodruku w 2008.

Ważniejsze publikacje współautorskie i współredakcyjne

Jacek Szmatka współpracował nad wieloma znaczącymi dziełami, w tym „Elementy mikrosocjologii: (wybór tekstów)”, którego wybór i tłumaczenie przez autora ukazało się w Krakowie w 1978 roku w formie skryptu uniwersyteckiego.

Innym przykładem jego pracy jest „Słownik słów kluczowych z socjologii”, przygotowany wspólnie z zespołem Antoniego Komendery, wydany w 1989 roku również w Krakowie.

Wśród jego publikacji znajdziemy „Elementy mikrosocjologii. Cz. 2, (Wybór tekstów)”, wydaną w 1992 roku w Krakowie, a także „Polish sociology”, która figuruje jako część The encyclopedia of sociology, wydanej w Nowym Jorku w 1992 roku.

Warto również zaznaczyć, że Jacek Szmatka był redaktorem naukowym pracy „Współczesne teorie wymiany społecznej: zbiór tekstów”, wydanej w Warszawie w 1992 roku, a także edytował „Eastern European societies on the threshold of change”, zinwentaryzowaną w 1993 roku.

W 1993 roku ukazały się także dwie istotne pozycje, takie jak „Struktura, wymiana, władza: studia z socjologii teoretycznej” oraz „Status, network, and structure: theory development in group processes”, obie pod jego redakcją.

Autor był także zaangażowany w serię „Advances in Group Processes”, której tom 15 został wydany w 1998 roku.

W jego dorobku znajduje się również „Polish and Eastern European sociology”, która ukazała się w Encyclopedia of sociology w 2000 roku.

Nie można pominąć także jego wkładu w „Hasła”, dystrybuowane w serii encyklopedycznej, która została wydana między 1998 a 2002 rokiem.

Kolejnym ważnym elementem jego badań nad socjologią jest praca „The growth of social knowledge: theory, simulation, and empirical research in group processes”, która ukazała się w 2002 roku.

Tłumaczenia

W ramach tłumaczeń Jacek Szmatka przełożył między innymi dzieło „Struktura teorii socjologicznej” autorstwa Jonathana H. Turnera, które na rynek trafiło w 1985 roku w Warszawie. Jego wprowadzenie i redakcja naukowa należą do Piotra Sztompki.

W 2004 roku ukazała się nowa wersja wspomnianej pracy, gdzie Turner został przetłumaczony przez Grażynę Woroniecką oraz Jacka Szmatkę, a redaktorem naukowym był Aleksander Manterys.

Polskie i zagraniczne towarzystwa naukowe

W ramach swojej działalności naukowej, Jacek Szmatka był zaangażowany w wiele prestiżowych towarzystw naukowych zarówno w Polsce, jak i za granicą. Jego wkład w rozwój socjologii jest szczególnie widoczny w roli, jaką pełnił w różnych stowarzyszeniach.

• Polskie Towarzystwo Socjologiczne, gdzie pełnił obowiązki przewodniczącego Krakowskiego Oddziału PTS w latach 1987-1990 oraz 1997-1999,
• International Institute of Sociology, będąc członkiem Zarządu w latach 1991–1998,
• Komitet Nauk Socjologicznych Polskiej Akademii Nauk,
• American Sociological Association,
• Polskie Stowarzyszenie Stypendystów Fulbrighta.

Nagrody

W ciągu swojej kariery, Jacek Szmatka zdobył szereg wyróżnień i nagród, które ukazują jego sukcesy w dziedzinie nauki oraz edukacji.

• Nagroda MNSzWiT indywidualna stopnia III w roku 1981, przyznana za znakomite osiągnięcia w tworzeniu podręczników dla studentów,
• Nagroda MNSzWiT indywidualna stopnia III w roku 1982, przyznana za osiągnięcia w zakresie badań naukowych, w tym za pracę habilitacyjną, oraz wyróżnienie zespołowe tego samego stopnia za publikację pod tytułem „Elementy mikrosocjologii”,
• Nagroda MEN indywidualna stopnia II w roku 1990, którą przyznano za osiągnięcia naukowe związane z książką pt. „Małe struktury społeczne”.

---

Oceń: Jacek Szmatka

---