Pomnik Wdzięczności Armii Czerwonej w Rzeszowie, to ważny obiekt historyczny, usytuowany na Placu Ofiar Getta, który jest sercem tego malowniczego miasta w województwie podkarpackim.
Za jego powstanie odpowiedzialna jest bogata historia, która skrywa w sobie wiele znaczących wydarzeń z przeszłości regionu.
Historia
Inicjatywa związana z powstaniem pomnika, który ma na celu wyrażenie wdzięczności Armii Radzieckiej, została zapoczątkowana przez Jana Mirka. W dniu 26 maja 1948 roku, Komitet Budowy Pomnika przyjął uchwałę o lokalizacji obiektu na terenie dawnego cmentarza żydowskiego. Warto dodać, że Komitet ogłosił również konkurs na projekt pomnika, z terminem składania ofert do 15 sierpnia 1948 roku.
W wyniku obrad sądu konkursowego wybrany został projekt autorstwa Wojciecha Przedwojewskiego. Jednak wskutek opóźnień w realizacji pomnika, Komitet postanowił ponownie ogłosić konkurs. Ostateczne rozstrzyganie nastąpiło 15 października 1949 roku, kiedy to wybrano projekt zgłoszony przez Bazylego Wojtowicza.
W Rzeszowie ogłoszono akcję zbierania funduszy na budowę, lecz nadzwyczajne trudności w pozyskiwaniu środków skłoniły Komitet do zwrócenia się do Prezydium Rady Narodowej z prośbą o przyznanie środków finansowych. Uroczyste odsłonięcie pomnika miało miejsce 6 listopada 1951 roku, co zbiegło się z obchodami rocznicy wybuchu Rewolucji Październikowej.
W kolejnych latach władze lokalne podejmowały działania mające na celu poprawę wizerunku monumentu. W związku z obchodami 1000-lecia państwa polskiego, zainicjowano pomysł złożenia u podstawy pomnika urny z ziemią z miejsc, gdzie toczyły się walki oraz gdzie doszło do martyrologii obywateli z regionu rzeszowskiego. Akcja zbierania ziemi została zorganizowana przez Komisję Propagandy Wojewódzkiego Frontu Jedności Narodowej w Rzeszowie i miała miejsce 19 kwietnia 1966 roku, kiedy to zamontowano również dodatkową tablicę memorialną.
Opis pomnika
Pomnik, który znajduje się w Rzeszowie, przybrał formę prostopadłościennego obelisku o imponującej wysokości około 850 cm, ustawionego w kierunku południowym. Na jego szczycie umieszczono figurę kobiety trzymającej dziecko, która nadaje monumentowi swoisty charakter.
W dolnej części obelisku umieszczono cztery płaskorzeźby, każda z nich przedstawia ważne sceny oraz postacie historyczne. Na pierwszej z nich widoczny jest marszałek Iwan Koniew oraz generał Karol Świerczewski, co podkreśla ich istotną rolę w historii. Druga płaskorzeźba ukazuje dwóch żołnierzy składających przysięgę na sztandar, co symbolizuje oddanie i wierność. Trzecia scena nawiązuje do batalistycznych wydarzeń, które obrazują polsko-radzieckie braterstwo broni. Ostatnia płaskorzeźba przedstawia robotnika z młotem oraz chłopa z sierpem, co wskazuje na związek z heroizmem pracy oraz agrarnym charakterem społeczeństwa.
Całość pomnika osadzona jest na solidnym granitowym cokole, który dodaje stabilności i monumentalności. Przed obeliskiem znajduje się tablica z następującym napisem:
Tu złożono zroszoną krwią ziemię z pobojowisk, miejsc straceń i męczeństwa Rzeszowszczyzny jako symbol naszej 1000-letniej walki o wolność i niezawisłość narodową, o lepszy byt naszego społeczeństwa
Kontrowersje
Pomnik, który został wzniesiony w Rzeszowie, od samego początku wzbudzał wiele kontrowersji wśród mieszkańców. Bezpośrednio przed rozpoczęciem jego budowy, w miejscu, gdzie miał stanąć, miały miejsce tragiczne wydarzenia. 17 czerwca 1949 roku władze komunistyczne przeprowadziły w Rzeszowie jedyną publiczną egzekucję żołnierzy podziemia niepodległościowego. Straceni zostali m.in. Bronisław Stęga ps. „Kolejarz” oraz Józef Koszela ps. „Sowa”. Działania te odcisnęły się na nastrojach społecznych oraz na postrzeganiu pomnika.
Zgromadzenie środków na budowę monumentu napotkało znaczne trudności. Akcja zbiórki finansów okazała się nieskuteczna, co w dużej mierze uniemożliwiło pokrycie kosztów budowy pomnika jedynie z datków mieszkańców. Po upadku komunizmu, wiele organizacji i osób związanych ze środowiskami prawicowymi zaczęło podnosić kwestię jego usunięcia. Istotnym krokiem stała się uchwała z 2016 roku, która zakazuje propagowania komunizmu lub innych ustrojów totalitarnych, dając podstawy do rozbiórki pomnika.
W związku z tym Instytut Pamięci Narodowej pozytywnie ocenił pomysł usunięcia pomnika. Propozycje dotyczące dalszego losu monumentu obejmowały jego przeniesienie na cmentarz żołnierzy radzieckich przy ulicy Lwowskiej w Rzeszowie lub na cmentarz przy ulicy Podkarpackiej, gdzie znajdują się kwatery żołnierzy Armii Czerwonej.
Pozostałe obiekty w kategorii "Pomniki":
Pomnik Leopolda Lisa-Kuli w Rzeszowie | Pomnik Żołnierzy Wyklętych w Rzeszowie | Topola Wanda w Rzeszowie | Pomnik Czynu Rewolucyjnego w Rzeszowie | Pomnik Sybiraków w RzeszowieOceń: Pomnik Wdzięczności Armii Czerwonej w Rzeszowie