Bartłomiej Groicki

---

Życiorys

Uważa się, że Bartłomiej Groicki mógł być absolwentem Akademii Krakowskiej, gdzie utrzymywał koleżeńskie relacje z Decjuszem. Około roku 1550 pełnił rolę nauczyciela dzieci Erazma Bancka, krakowskiego rajcy. W latach 1567–1573 sprawował urząd pisarza w królewskiej komorze celnej w Krakowie. Przed 1567 rokiem oraz od 1573 roku był pisarzem w Sądzie Wyższym Prawa Niemieckiego, a dodatkowo okresowo pełnił funkcję podwójta.

W swoim wolnym czasie Groicki zajmował się tłumaczeniem poezji, a istnieje również możliwość, że komponował własne wiersze. W 1559 roku opublikował kancjonał pod tytułem Pieśni duchowne człowieka, w którym, oprócz swoich przekładów, umieścił utwory Mikołaja Reja oraz Andrzeja Trzecieskiego. Wiele tekstów zaczerpniętych z tego kancjonału znalazło później swoje miejsce w różnych protestanckich śpiewnikach. Niestety sam wykład kancjonału nie zachował się do naszych czasów.

Dzieła prawnicze

Bartłomiej Groicki, znany jako wybitny polski prawnik, pozostawił po sobie bogaty dorobek dydaktyczny w kontekście prawa, skupiając się głównie na przepisach prawa magdeburskiego. Jego prace znacząco przyczyniły się do rozwoju polskiego systemu prawnego, wprowadzając wiele nowoczesnych rozwiązań dostosowanych do lokalnych potrzeb.

Wśród jego najważniejszych dzieł wyróżnia się:

• – „Artykuły prawa magdeburskiego”, znane także jako Speculum Saxonum, które stanowiły pierwszą książkę prawniczą wydaną w języku polskim. Zostały one opublikowane w 1558 roku w zasobach Łazarza Andrysowicza, łącząc polskie wydanie z istniejącymi łacińskimi wersjami, takimi jak Zwierciadło saskie oraz Weichbild. Groicki nie tylko przetłumaczył kluczowe artykuły, ale również zaktualizował je, wprowadzając odniesienia do obwiązującego prawa polskiego, w tym Statutu Koronnego, przy jednoczesnym uwzględnieniu licznych aspektów ochrony przed pożarami.
• – „Ustawa płacej u sądów w prawie magdeburskim”, opublikowana w 1547 roku, zatwierdzona przez Zygmunta Starego, zawierała taryfę opłat za czynności sądowe oraz pierwszą w polskim języku rotę przysięgi prokuratorskiej.
• – „Porządek sądów i spraw miejskich prawa magdeburskiego”, opublikowana w 1559 roku, zyskała popularność dzięki swojemu kompleksowemu zestawieniu przepisów postępowania sądowego, które obejmowało różne aspekty funkcjonowania sądów oraz kary dla przestępców.
• – „Postępek sądów około karania na gardle”, przetłumaczone na podstawie Constitutio Criminalis Carolina, opublikowane w 1559 roku, stanowiło ważny krok w kierunku dostosowania prawa niemieckiego do rodzimych realiów, z naciskiem na humanitarne traktowanie oskarżonych.
• – „Obrona sierot i wdów”, która ukazała się w 1605 roku, stworzona przez synów Groickiego po jego śmierci. Książka ta oparta na wcześniejszych opracowaniach przedstawiała praktyczne metody postępowania w sprawach dotyczących dziedziczenia i opieki nad osobami niepełnoletnimi.

Warto podkreślić, że Bartłomiej Groicki angażował się w popularyzację prawa w języku polskim, argumentując, że dostępność przepisów prawnych w rodzimej mowie jest kluczowa dla sprawiedliwości. W jedną z ze swoich książek zaznaczył, że „gdzie praw własnym językiem spisanych nie masz, prokuratorowie nie tak się sprawiedliwości domawiają, jako prawo pokazuje, ale jako wedle głowy swojej czują”, co wskazuje na swoją wizję, która uwzględniała zakres rozumienia prawa przez społeczeństwo.

Wszystkie te prace, pomimo upływu czasu, zachowały swą aktualność i miały duży wpływ na ewolucję prawodawstwa w Polsce, zyskując uznanie na przestrzeni stuleci oraz inspirowały przyszłe pokolenia prawników.

---

Oceń: Bartłomiej Groicki

---