Osiedle Dąbrowskiego (Rzeszów)

---

Granice

Osiedle Dąbrowskiego w Rzeszowie ma swoje wyraźne granice, które definiują jego obszar. Na północy sięga do ulicy Chrzanowskiej, natomiast na zachodzie ogranicza je linia kolejowa Rzeszów–Jasło. Jeśli chodzi o wschodnią część, to granicą osiedla jest rzeka Wisłok.

Południową granicą osiedla, ustanowioną w 2019 roku, jest Aleja Batalionów Chłopskich. Warto jednak zauważyć, że osiedle obejmuje również teren znajdujący się poza tą aleją, w tym obszar ulicy Poznańskiej oraz tereny głównego kampusu Politechniki Rzeszowskiej i zakładów lotniczych, aż do ulicy Matuszczaka.

Historia

Budowa osiedla Dąbrowskiego rozpoczęła się w latach 1937–1939 jako część większej inwestycji Centralnego Okręgu Przemysłowego. Prace realizowane były zgodnie z koncepcją urbanistów Władysława Śmigielskiego oraz Kazimierza Dziewońskiego. To w tym okresie na terenie w rejonie ulicy Langiewicza powstały 303 mieszkania w dziewięciu blokach, jak również szereg willi przeznaczonych dla dyrektorów. Te realizacje zlecono Biuru Funduszu Kwaterunku Wojskowego przy Ministerstwie Spraw Wojskowych, a nadzór nad nimi sprawował architekt Wacław Zouzala. Mieszkania te przyczyniły się do rozwoju osiedla fabrycznego, które znajdowało się w okolicy dzisiejszej ulicy Poznańskiej, a dawniej zwanej Zwięczycą. Pracownicy filii Zakładów Cegielskiego w Poznaniu oraz Wytwórni Silników PZL nad Wisłokiem również korzystali z tych inwestycji.

Po zakończeniu II wojny światowej, główna część osiedla fabrycznego wokół ul. Dąbrowskiego została zrealizowana w latach 1950–1953. W kolejnych latach, aż do 1972 roku, odbywały się dalsze uzupełnienia tego projektu. Niezwykle istotnym elementem był również projekt zabudowy czterokondygnacyjnej osiedla Piastów, który został zrealizowany w latach 1960-1966 z inicjatywy Józefa Polaka. W latach 1968-1971 powstały natomiast punktowce od strony ul. Hetmańskiej, które wzniesiono na 17-metrowych palach według projektu Andrzeja Martensa i Jerzego Noska.

Warto zauważyć, że w dolnej części skarpy, na której odnaleziono fragmenty dawnej osady, przez długi czas płynął potok Rudka. W latach 80. XX wieku wybudowano tutaj tarasowce, które charakteryzowały się nowoczesnym designem stworzonym przez projektantkę Barbarę Mamulską. Elementy te zostały dostrzegane już na Pierwszym Przeglądzie Prac Projektowych w Gdańsku.

Osiedle Dąbrowskiego obejmowało historycznie również teren wokół ul. Podkarpackiej, sięgając aż po Zwięczycę. W dniu 9 lipca 2019 roku, zewnętrzną część tego osiedla, znajdującą się na południe od Alei Batalionów Chłopskich (z wyjątkiem obszaru Politechniki Rzeszowskiej oraz zakładów lotniczych), wydzielono i utworzono Osiedle Zawiszy Czarnego.

Demografia

Osiedle Dąbrowskiego w Rzeszowie przedstawia interesujący rozwój demograficzny na przestrzeni lat. Na dzień 28 grudnia 2010 roku osiedle to liczyło 5000 mieszkańców, co stanowiło solidną podstawę dla dalszego wzrostu populacji.

W ciągu dziewięciu lat, do 10 maja 2019 roku, liczba mieszkańców wzrosła do 8857 osób. Ten znaczący skok demograficzny może być związany z atrakcyjnością tego miejsca oraz polityką rozwoju urbanistycznego.

Warto również zauważyć, że po wydzieleniu Osiedla Zawiszy Czarnego, które miało miejsce w 2019 roku, liczba mieszkańców Dąbrowskiego na dzień 31 października 2019 wynosiła 5642 osoby. Natomiast według danych z 18 lutego 2021 roku, liczba ta spadła do 5186 mieszkańców, co wskazuje na pewne zmiany w strukturze demograficznej tego osiedla.

Infrastruktura

W obrębie osiedla Dąbrowskiego można dostrzec szereg ważnych instytucji, które wzbogacają lokalną infrastrukturę. Na jego terenie znajduje się Wojewódzka Komenda Policji, zbudowana w latach 1954–1956 według projektu architekta Gerarda Pająka.

Obok niej ulokowana jest siedziba jednostki wojskowej Wojska Polskiego, co podkreśla znaczenie tego obszaru w kontekście bezpieczeństwa. Kolejnym istotnym elementem jest park im. NSZZ Solidarność, który stanowi miejsce rekreacji dla mieszkańców.

Dla osób, które kształcą się lub planują studiować, istotna jest obecność Politechniki Rzeszowskiej im. Ignacego Łukasiewicza oraz Instytutu Muzyki Uniwersytetu Rzeszowskiego. Te uczelnie przyciągają studentów z różnych dziedzin, a przez to tworzą dynamiczną społeczność akademicką w regionie.

Na osiedlu znajduje się również IV Liceum Ogólnokształcące, które cieszy się dobrą renomą i kształci młodzież w różnych kierunkach. Dopełnieniem edukacyjnej oferty są także Zespół Szkół Plastycznych i kompleks akademików, co zwiększa atrakcyjność lokalizacji.

Warto również zauważyć obecność trzech świątyń rzymskokatolickich: barokowego kościoła Garnizonowego, kościoła parafialnego pw. Matki Boskiej Saletyńskiej oraz kościoła pw. św. Jacka, należącego do zakonu dominikanów. Te miejsca kultu są nie tylko istotne dla lokalnych wiernych, ale także stanowią interesujący punkt w kontekście architektury i historii regionu.

Architektura

Na obszarze osiedla można zauważyć dominu­jącą konstrukcję o wyższej zabudowie, określaną często jako bloki mieszkalne. W szczególności warto zwrócić uwagę na budynek mieszkalny przy ulicy Dąbrowskiego 21, który został ukończony w 1970 roku i zamieszkany w 1971 roku. Bezpośrednio przed tym obiektem znajduje się rzeźba, popularnie określana od 2022 roku jako pomnik Baby Yody.

Stworzona w ramach koncepcji architektonicznej bloku, rzeźba ta stanowi ważny element estetyczny osiedla, które wyróżnia się sposobem osadzenia budynku na solidnych betonowych filarach. Dzięki zastosowaniu balkonów zapewniono komfortowy dostęp do mieszkań.

Projekt, który zrealizował Miejski Zarząd Budynków Mieszkalnych, stworzył Andrzej Pęckowski (1941–2020), artysta i architekt, który był uczniem znanego krakowskiego architekta Jerzego Bandury. Warto zaznaczyć, że autor pracował w pobliskim Zespole Szkół Plastycznych, który w 1977 roku został przeniesiony do Rzeszowa, a Piękno regionu również zainspirowało wielu jego wychowanków.

Na południowy wschód od wieżowca zlokalizowana jest willa z 1900 roku, usytuowana pod adresem ul. Chrzanowskiej 10. Prawdopodobnie zaprojektowana przez Tadeusza Tekielskiego, budowla ta jest zarejestrowana jako zabytek wojewódzki od 1981 roku.

Willa, charakteryzująca się podpiwniczeniem i dwiema kondygnacjami w kształcie podkowy, posiada również zredukowaną wieżyczkę oraz szachulcowe ścianki kolankowe. W październiku 2022 roku, po zasięgnięciu opinii Miejskiego Zarządu Dróg, miasto odrzuciło wniosek dewelopera, firmy Apklan, o pozwolenie na przekształcenie willi w hotel i restaurację, który przewidywał m.in. rozbiórkę dachu.

Władze miasta podjęły działania mające na celu ochronę tego zabytku, prowadząc rozmowy z właścicielem w celu przejęcia obiektu. Niestety, 14 września 2024 roku w jednym z pomieszczeń tego opuszczonego budynku wybuchł pożar, który spalił poszycie dachowe, co stwarza dodatkowe wyzwania dla dbałości o konserwację tego architektonicznego skarbu.

---

Oceń: Osiedle Dąbrowskiego (Rzeszów)

---