Kościół Świętej Trójcy w Rzeszowie

---

Historia

– W roku 1469, na zlecenie marszałka koronnego Rafała Pileckiego, na obrzeżach Rzeszowa, blisko Wisłoka, wzniesiono kościółek pod wezwaniem Świętego Ducha. Wokół niego powstał także kompleks szpitalny oraz przytułek dla osób ubogich. Szpital ten funkcjonował do końca XVI wieku, bazując na fundacji Pileckiego. Pomimo jego strategicznego położenia, zarówno szpital, jak i kościół były często narażone na ataki ruskich wojsk oraz wylewy rzeki. W 1566 roku nastąpił całkowity upadek kompleksu, gdyż został on zniszczony przez napotkane wojska, jednak odbudowę podjęto niezwłocznie w 1605 roku. Całkowity koszt prac pokrył Mikołaj Spytek Ligęza, ówczesny kasztelan sandomierski, a w 1579 roku kościół został poświęcony, przyjmując nowe imię Świętego Krzyża.

– Owe miejsce, nazywane Kościołem Świętego Krzyża, zmagało się z kolejnymi tragediami. W 1657 roku ogień zniszczył budowle, a ich odbudowa miała miejsce dopiero między 1638 a 1648 rokiem, dzięki hojnym datkom wspólnoty kupieckiej z Rzeszowa. Niestety, 11 lat później, w wyniku ataku wojsk siedmiogrodzkich prowadzonych przez Jerzego Rakoczego, kościół został ponownie zdewastowany. Dopiero 12 czerwca 1661 roku nastąpiła trzecia odbudowa świątyni, która zyskała nowe imię – Kościół Świętej Trójcy.

– W kolejnych latach, mimo licznych pożarów trapiących miasto, świątynia przetrwała. Jednak w 1720 roku wizytatorzy diecezjalni ocenili jej stan jako zły, uznając, że nie nadaje się do użytku. W wyniku umowy z prepozytem kościoła, Jerzym Ignacym Lubomirskim, oraz metropolitą przemyskim w 1739 roku, świątynię przeniesiono do Kościoła Świętego Jerzego, zachowując jednak nazwę bez zmian. Niestety, z powodu braku akceptacji ubogich oraz chorych, budynek nie wytrzymał długo w nowej funkcji. W 1752 roku, Lubomirski zainwestował w budowę czwartego kościoła, oddaloną od pierwotnego miejsca o kilka metrów.

Kościół dotrwał do lat 1763 lub 1779 (data ta pozostaje kwestią sporną). W latach 1787–1792 dokonano jego odbudowy, a kościół przetrwał do dziś, chociaż zmienił swoje przeznaczenie. W latach 1793–1909 pełnił funkcję kaplicy cmentarnej, a do 1971 roku służył jako kaplica przedpogrzebowa na cmentarzu Pobitno. Od 1981 roku kościół funkcjonował jako rektoralny, pełniąc także rolę kapelanii szpitalnej dla Szpitala Wojewódzkiego Nr 1 przy ulicy Szopena. Od 2003 roku, świątynia jest współużytkowana przez grekokatolików.

W 2012 roku, grekokatolicka wspólnota podjęła się renowacji elewacji kościoła, a w czerwcu tego samego roku, rzeszowska kuria diecezjalna formalnie przekazała kościół wspólnocie greckokatolickiej.

Administratorzy

W historii Kościoła Świętej Trójcy w Rzeszowie, administracja odgrywała kluczową rolę w jego funkcjonowaniu i rozwoju przez wieki.

W okresie od 1496 do 1792 roku, następujące osoby pełniły funkcję administratorów:

• wacław ze Słomnik 1469–1479,
• maciej 1486–1495,
• tomasz daszko 1497–1507,
• maciej 1553–1583,
• stanisław ramult 1584–1599,
• stanisław tichowicz 1599–1601,
• szymon masłowicz 1601–1614,
• marcin machnicki 1614–1643,
• stanisław oświęcimowicz 1643–1656,
• wojciech pawłowski 1656–1657,
• stanisław kwiecisz 1657–1663,
• sebastian walawski 1663–1672,
• michał łowicki 1672–1679,
• wojciech ignacy siarkiewicz przed 1703,
• piotr krynicki 1705,
• michał kukliński 1713–1728,
• szymon słomski 1728–1743,
• maciej tokarski 1743–1751,
• józefo roguziewicz 1751–1755,
• jan śliwski 1755–1757,
• ignacy jodłowski 1758–1792,
• feliks flejszar 1981–2009,
• jerzy grudniak 2009–2012.

Architektura

Ten malutki kościół, zaprojektowany w stylu klasycystycznym, został zbudowany z cegły. Jest to budowla jednonawowa, której plan ma formę regularnego czworokąta. Kościół wyróżnia się półkolistą niszą z tyłu oraz dwuspadowym dachem, na którym umieszczona jest charakterystyczna sygnatura.

Od frontu znajduje się czterokolumnowy portyk, który jest elegancko zwieńczony tympanonem. Całość budowli otacza zabytkowy cmentarz, umiejscowiony z tyłu kościoła. Wnętrze tej świątyni kryje w sobie liczne tablice epitafijne, z czego najstarsza z nich jest poświęcona Antoniemu hrabiemu de Medina, który zmarł 3 grudnia 1799 roku. Ołtarz jest zdobiony wizerunkiem Świętej Trójcy, stworzonym przez Szczęsnego Morawskiego w 1884 roku.

---

Oceń: Kościół Świętej Trójcy w Rzeszowie

---