Katedra Najświętszego Serca Pana Jezusa w Rzeszowie

---

Historia

W 1969 roku, na terenach nowo budowanego osiedla Nowe Miasto, które wcześniej funkcjonowało jako wieś Drabinianka, księża z parafii Słociny rozpoczęli działalność, wynajmując budynek gospodarczy na salkę katechetyczną. Już 21 marca 1970 roku, miejsce to otrzymało nieprzyjemną uwagę ze strony milicji oraz Służby Bezpieczeństwa. W konsekwencji, przedmioty kultu religijnego zostały zabrane i przeniesione do kościoła w Słocinie. Następnie, w kategoriach duszpasterskich, podjęto organizację kolejnych punktów katechetycznych w prywatnych domach, aż do wiosny 1972 roku, kiedy to wikariusze ze Słociny wznieśli prowizoryczną kapliczkę na pastwisku przy ulicy Koło. Ta sytuacja owocowała represjami, w tym aresztowaniem księdza Mariana Daraża.

W sierpniu 1972 roku mianowany na samodzielnego duszpasterza na Drabiniance został ks. Stanisław Mac. Biskup Ignacy Tokarczuk zlecił mu zadanie zorganizowania parafii oraz budowy kościoła w rejonie Nowego Miasta. Wiosną 1973 roku do tymczasowej kapliczki dostawiono foliowe zadaszenie, które jesienią zamieniono na stałą kaplicę wykonaną z płyt pilśniowych. Działania te spotkały się z niesprzyjającymi reakcjami, jak przesłuchania parafian i różne szykany wobec księdza Maca. Mimo to, 8 grudnia 1973 roku, ks. Mac poświęcił kaplicę, a Eucharystia znalazła swoje miejsce w tej nowej przestrzeni.

W obliczu oporu władz w kwestii budowy kościoła, mieszkańcy zorganizowali okupację budynków Urzędu Wojewódzkiego oraz Miejskiego, gromadząc setki uczestników. Te działania miały swoją wymierną skuteczność, bowiem 17 marca 1974 roku pozwolono na rozpoczęcie budowy kościoła. Natomiast 16 lipca 1975 roku prezydent miasta wyznaczył lokalizację świątyni na bagnistym terenie, poza obrębem osiedla, jednak mieszkańcy kupili tę działkę. Jesienią wzniesiono tam tymczasową kaplicę, gdzie urządzono dodatkowo salki katechetyczne oraz miejsce dla księdza. Poświęcenie placu pod budowę miało miejsce 23 listopada 1975 roku.

W celu osuszenia oraz utwardzenia gruntu wykopano 103 studnie o głębokości 13 metrów. Wiosną 1979 roku nastąpił start budowy fundamentów. Ksiądz Ignacy Tokarczuk poświęcił kamień węgielny 14 grudnia 1980 roku. W 1982 roku konstrukcja głównej bryły kościoła była gotowa, a w latach 1982-1985 dobudowano plebanię oraz dom katechetyczny.

Uroczysta konsekracja kościoła miała miejsce 2 czerwca 1991 roku, kiedy to kościół poświęcił Jan Paweł II podczas swojej pielgrzymki do ojczyzny. Na mocy bulli papieskiej Totus tuus Poloniae populus z 25 marca 1992 roku, erygowano diecezję rzeszowską, co równało się podniesieniu kościoła do rangi katedry. Ingres pierwszego biskupa rzeszowskiego, Kazimierza Górnego, miał miejsce 11 kwietnia 1992 roku.

Katedra Rzeszowska odgrywa kluczową rolę, jako organizator corocznego Letniego Festiwalu Muzycznego „Wieczory Muzyki Organowej i Kameralnej w Katedrze Rzeszowskiej i Kościołach Rzeszowa”, który odbywa się od 1992 roku. W dniu 20 lipca 2013 roku miało miejsce ingres ks. bp Jana Wątroby do katedry rzeszowskiej.

Architektura

Kościół, będący architektonicznym cudem, wykonany jest z betonu zbrojonego, a jego zewnętrzna warstwa obudowana jest cegłą. Projekt powstał dzięki współpracy zespołu inżynierów z Politechniki Krakowskiej, gdzie kierownictwo sprawował prof. Witold M. Cęckiewicz. Obiekt, który ma dwie kondygnacje, oferuje imponującą powierzchnię 2600 m² (w wymiarach 52 x 68 m).

W architekturze tego wyjątkowego miejsca splatają się dwa znaczące symbole chrześcijańskie: podstawa budowli przywodzi na myśl serce, natomiast cała struktura przypomina statek, który wieńczy majestatyczny krzyż. Ten krzyż, będący maszt z wysokością 52 m, przyciąga wzrok wielu pielgrzymów i turystów.

Warto zwrócić uwagę na monumentalne portale wykonane z brązu, które zaprojektowała i stworzyła Zofia Mitał-Szczepańska. Praca artystki łączy motywy religijne z bogatą historią kościoła w Polsce. Drzwi dzielą się na trzy harmonijnie współistniejące sekcje: kościelną, diecezjalną oraz narodową. Na ich powierzchni znalazły się wizerunki Jana Pawła II, kardynała Stefana Wyszyńskiego, ks. Jerzego Popiełuszki, jak również arcybiskupa Ignacego Tokarczuka i biskupa Józefa Sebastiana Pelczara. Ponadto, ukazani zostali również bohaterowie polskiej historii oraz działacze komunistycznego podziemia. Oprócz tego, w kompozycji znalazły się sylwetki kościołów, które powstały na przestrzeni lat w diecezji przemyskiej, zwłaszcza w trudnym okresie rządów komunistycznych. Całość zamyka postać Chrystusa, przedstawiająca Go jako Redemptora Hominis.

Artystka Zofia Mitał-Szczepańska jest również autorką niezwykłego tabernakulum, które przybrało formę serca. Tego rodzaju ornament, z daleka przypominający koronę cierniową, w rzeczywistości przedstawia dramatyczny moment upadku Jezusa na Drodze Krzyżowej. Tworząc również płaskorzeźbę zdobiącą antependium ołtarza, zaprezentowała scenę Ostatniej Wieczerzy, na której św. Piotr ukazany jest z rysami Jana Pawła II.

Witraże, których łączna powierzchnia wynosi 380 m², powstały na podstawie projektów Zygmunta Czyża. Ich temat wywodzi się z inspiracji dzieł Wyspiańskiego oraz Mehoffera, a artysta zrezygnował z przedstawień figuralnych, w zamian stosując metafory, symbole i znaki, które nawiązują do Drogi Krzyżowej oraz ikonografii Najświętszego Serca Jezusowego.

Nie można pominąć jaskrawej polichromii w kościele, która została wykonana przez Emila Polita. Wśród jego dzieł znajdują się m.in. dwie grupy aniołów przy ołtarzu, wizerunek Zmartwychwstałego Jezusa oraz szereg obrazów, takich jak droga krzyżowa, czy przedstawienia patronów: św. Józefa Sebastiana Pelczara i bł. Karoliny Kózki. Rzeźba ukrzyżowanego Chrystusa znajdująca się przy ołtarzu to kolejna praca Krzysztofa Brzuzana. Jego krzyż z wygiętymi ramionami nawiązuje do pastorału Jana Pawła II, co nadaje mu głębszego znaczenia.

Dodatkowo, Zofia Mitał-Szczepańska zaprojektowała płytę pamiątkową, która znajduje się na froncie Katedry. Jest ona poświęcona „Pamięci Polaków zesłanych na Sybir” i została ufundowana przez Związek Sybiraków Oddział w Rzeszowie staraniem byłego prezesa oddziału Zbigniewa Pasieki. Płyta prezentuje wizerunek Matki Bożej Sybiraków, który można znaleźć w kościele parafialnym w Grodźcu koło Opola oraz zawiera listę miejsc, gdzie Polacy byli zesłani na Sybir. Uroczystość odsłonięcia i poświęcenia miała miejsce podczas konsekracji kościoła w 1991 roku, kiedy to czynności dokonał Ojciec Święty Jan Paweł II.

Natomiast 10 kwietnia 2011 roku w katedrze odsłonięto tablicę upamiętniającą ofiary katastrofy polskiego Tu-154 w Smoleńsku.

Organy

W tej charakterystycznej katedrze znajdują się organy, które zostały zbudowane w 1991 roku przez warszawską firmę Włodzimierza Truszczyńskiego. Instrument ten wyróżnia się posiadaniem 36 głosów, w tym 3 manuałów oraz pedału.

Organy są wyposażone w mechaniczną trakturę gry, a także elektryczną trakturę rejestrów, co pozwala na szeroką gamę brzmień oraz dynamiczne możliwości wykonawcze.

Przyjrzyjmy się dyspozycji instrumentu:

Manuał I	Manuał II	Manuał III	Pedał
Główny	—	—	—
1. Bourdon 16′	1. Pryncypał smyczkowy 8′	1. Gedackt 8′	1. Pryncypałbas 16′
2. Pryncypał 8′	2. Flet major 8′	2. Quintadena 8′	2. Subbas 16′
3. Rurflet 8′	3. Salicet 8′	3. Blokflet 4′	3. Oktawbas 8′
4. Gamba 8′	4. Praestant 4′	4. Pryncypał 2′	4. Fletbas 8′
5. Oktawa 4′	5. Holflet 4′	5. Quinta 1 1/3′	5. Chorałbas 4′
6. Flet kryty 4′	6. Nasard 2 2/3′	6. Cymbel 3x	6. Cornetbas 4x
7. Quartan 2x	7. Kwarta 2′	7. Krumhorn 8′	7. Puzon 16′
8. Róg nocny 2′	8. Tercja 1 3/5′	—	—
9. Mixtura 5x	9. Siflet 1′	—	—
10. Fagot 16′	10. Acuta 4x	—	—
11. Trompet 8′	11. Obój 8′	—	—

Dzwony

„Na dzwonnicy katedralnej znajdują się cztery dzwony, które pełnią ważną rolę w życiu kościoła i społeczności lokalnej. Dzwony te nie tylko przyciągają uwagę swoim położeniem, ale także różnorodnością i historią, która je otacza.

	Imię	Waga	Ton uderzeniowy	Rok odlania	Odlewnia
Mały dzwon	Święty Józef	około 310 kg	h'(+)	1978	Odlewnia Dzwonów Waleria Felczyńska i syn Janusz, Przemyśl
Średni dzwon	Maryja	około 490 kg	b'(-)	2000	Odlewnia Dzwonów Janusz Felczyński, Przemyśl
Duży dzwon	Błogosławiony Józef Sebastian Pelczar	około 900 kg	g'(-)	1991	Odlewnia Dzwonów Janusz Felczyński, Przemyśl
Największy dzwon	Dzwon Wolności imienia Jana Pawła II	około 1600 kg	dis’/es'(+)	1991	Odlewnia Dzwonów Janusz Felczyński, Przemyśl

Wszystkie dzwony zostały wykonane z najwyższej jakości materiałów w renomowanych odlewniach, co świadczy o ich trwałości i wartości artystycznej. Każdy z nich ma swoje unikalne cechy, które przyciągają zarówno mieszkańców, jak i turystów odwiedzających katedrę.

---

Oceń: Katedra Najświętszego Serca Pana Jezusa w Rzeszowie

---