Aleksander Getritz

---

Młodość

Aleksander Getritz przyszedł na świat w 1841 roku w Rzeszowie, gdzie również zainicjował swoją edukację. Był synem Leopolda Getritza, który brał udział w powstaniu listopadowym, oraz Eleonory Mansfeld. Jego młodszy brat, Franciszek, również był częścią rodziny, która kultywowała bogate tradycje.

Pochodził z mieszczańskiego otoczenia z silnymi powiązaniami w introligatorskiej branży. W okresie młodzieńczym zdobywał doświadczenie zawodowe, praktykując w warsztacie swojego ojca. Dzięki temu, zdobył umiejętności, które pozwoliły mu na uzyskanie statusu czeladnika w zawodzie.

Udział w powstaniu styczniowym i zesłanie na Syberię

W latach 1858, Aleksander Getritz podjął pracę w Wiedniu jako introligator, co okazało się tylko jednym z aspektów jego aktywnego zaangażowania w sprawy niepodległościowe. W stolicy Austrii zainicjował działania mające na celu zwerbowanie żołnierzy polskiego pochodzenia, którzy mogliby wziąć udział w planowanym powstaniu. Po zebraniu grupy ochotników, opuścił Wiedeń i udał się do Krakowa.

W Krakowie aktywnie uczestniczył w organizowaniu oddziału dowodzonego przez Tomasza Chmielińskiego. Później wstąpił do oddziału Aleksandra Taniewskiego, gdzie pełnił rolę szeregowca oraz bombardiera, zdobywając cenne doświadczenie wojskowe.

Jednak jego los odmienił się 21 marca 1863 roku, gdy podczas bitwy pod Igołomią, blisko Czernichowa, trafił do niewoli rosyjskiej. Władze carskie, za jego udział w styczniowym powstaniu, postanowiły zesłać go na Syberię. Początkowo osadzony w Kałudze, niebawem został przeniesiony do Tobolska, gdzie spędził łącznie 6 lat w trudnych warunkach zesłania.

Działalność polityczna, zawodowa i społeczna we Lwowie

Po powrocie z zesłania, z pomocą księdza Ludwika Ruczki, Aleksander Getritz osiedlił się we Lwowie. Początkowo podjął pracę w introligatorni Fryderyka Opuchlaka, jednak w 1870 roku postanowił otworzyć własny zakład. Pracownia Getritza specjalizowała się w galanterii i introligatorskie dewocyjne i luksusowe, zdobywając dużą popularność w mieście. Składał on oprawy dla instytucji miejskich oraz bibliotek, w tym dla Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, a także Uniwersytetu i Politechniki Lwowskiej. Jego prace były wielokrotnie nagradzane na wystawach poświęconych rzemiosłu polskiemu, organizowanych m.in. w Lwowie, Przemyślu oraz Krakowie.

Z biegiem lat przedsiębiorstwo Getritza stało się jednym z najlepszych zakładów introligatorskich w Austro-Węgrzech. Siedziba jego zakładu mieściła się we Lwowie przy ul. Kapitulnej 8, a następnie przy ul. Rynek 41, gdzie jednocześnie z prowadzeniem introligatorni, miał sklep oferujący dewocjonalia. W zakresie swoich usług, oprócz introligatorskich, Getritz zajmował się:

• naklejaniem map, planów i fotografii na płótno,
• sprzedażą wyrobów galanteryjnych, albumów, dyplomów, tek na biurka, kaset na srebro oraz biżuterię,
• produkcją ram ze skóry, drewna, pluszu,
• a także prowadzeniem własnego składu papieru oraz artykułów religijnych.

Aleksander Getritz był również znaczącym działaczem politycznym, związanym z Konfederacją Narodu Polskiego. Od 1884 roku był radnym Lwowa oraz członkiem lokalnego klubu mieszczańskiego, a także jednym z zastępców przewodniczącego prezydium rady miasta. Równocześnie angażował się w działalność społeczną, zyskując reputację jako przyjaciel młodzieży robotniczej i rzemieślniczej. Pełnił funkcje prezesa lwowskiej kasy zaliczkowej oraz członka zarządu lwowskiej izby rękodzielniczej, a także był liderem w Lwowskim Towarzystwie Strzeleckim. Ponadto, Getritz był kuratorem Stowarzyszenia Przemysłowców i Rękodzielników „Skała” oraz pierwszym wiceprezesem rady nadzorczej miejskiego muzeum przemysłowego we Lwowie. Należał także do lwowskiego Klubu Węgiersko-Polskiego oraz był członkiem Zarządu Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Uczestników Powstania Polskiego z lat 1863/4.

Gdy cesarz Franciszek Józef zwiedzał po raz pierwszy byłą Galicję, przedstawiono mu we Lwowie szereg osobistości, a między innymi Bractwo Strzeleckie (Kurkowe). Ówczesny prezydent miasta Mochnacki, niemocny w języku niemieckim, gdy przyszła kolej przedstawić mistrza introligatorskiego Aleksandra Getritza, nie umiejąc wyrazić zawodu jego w języku niemieckim, zaprezentował po prostu: „Herr Getritz… introligator”. Cesarz spojrzał z podziwem na okazałego mistrza naszego, przybranego w bogaty kontusz, opasanego pasem litym słuckim i z karabelą, i zapytał trochę niedowierzająco: „So jung und schon Introligator?” (Taki młody a już introligator?). Pomyślał zapewne, że to chyba bardzo wysoka godność, kiedy brzmieniem wyrazu tak bardzo przypomina jego własny zawód, tj. … imperatora.

Unfortunately, Aleksander Getritz zmarł po długiej chorobie 15 lipca 1917 roku. Po ceremonii pogrzebowej, która miała miejsce w kaplicy Boimów, został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.

Życie prywatne

W dniu 24 października 1899 roku w Warszawie miało miejsce ważne wydarzenie w życiu Aleksandra Getritza, kiedy to zawarł związek małżeński z Heleną Martyną, której różnica wieku wynosiła 26 lat, była ona córką Kozerskich i wcześniej nosiła nazwisko Ferderung (1867-1906).

Niestety, ich związek nie doczekał się potomstwa. Warto zaznaczyć, że Aleksander pełnił rolę opiekuna dla Stanisława Karola, syna jego zmarłego brata Franciszka.

---

Oceń: Aleksander Getritz

---