Ignacy Machowski

---

Życiorys

Ignacy Machowski, syn Jana i Marii Machowskich, przyszedł na świat w rodzinie jako najmłodszy z pięciorga dzieci, w tym brat znanego rzeźbiarza Leona. Choć dla szerokiej publiczności znany jest głównie z ról w filmach i telewizji, to jako aktor teatralny zyskał szczególne uznanie.

Już w 1944 roku, w wyzwolonym Rzeszowie, rozpoczął występy w lokalnym teatrze, będąc wówczas adeptem studia aktorskiego, gdzie uczyli wykładowcy tacy jak Stefania Domańska oraz Józef Kondrat. Tam spotkał także przyszłych wybitnych artystów, w tym Kazimierza Dejmka i Adama Hanuszkiewicza. Jego debiutancką rolą był Wernyhora w sztuce Weselu, co w wieku zaledwie dwudziestu czterech lat już przyciągnęło uwagę ze względu na jego talent i umiejętności charakterologiczne, które rozwinął przez kolejne lata.

Później, po wojnie, przystąpił do egzaminu eksternistycznego w Łodzi, co otworzyło mu drzwi do kariery w Jeleniej Górze, gdzie kontynuował pracę w Teatrze Ziemi Rzeszowskiej, przyczyniając się do powstania pierwszej polskiej sceny na ziemiach odzyskanych. W 1950 roku Machowski rozpoczął działalność we Wrocławiu, a następnie występował w Warszawie, gdzie zagrał Włodzimierza Lenina w sztuce Nikołaja Pogodina Człowiek z karabinem, prezentując swoje umiejętności w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku, grając postać Murzyna w sztuce Ladacznica z zasadami Jean-Paul Sartre’a, w reżyserii Zygmunta Hübnera.

Kiedy mówimy o filmowych dokonaniach lat pięćdziesiątych, Machowski zdobył tytuł „mistrza drugiego planu”. W tym okresie wziął udział w wielu znaczących produkcjach, w tym Popiele i diamencie Andrzeja Wajdy, Cieniu oraz Pociągu Jerzego Kawalerowicza, a także w Eroice Andrzeja Munka i Pętli Wojciecha Jerzego Hasa. Jego role mogły zatem na stałe wpisać się w historię „polskiej szkoły filmowej”.

Podczas pracy we Wrocławiu, Machowski związał się z reżyserem Romanem Sykałą, co zaowocowało przenosinami do Teatru Polskiego w Poznaniu, a następnie do Teatru im. Stefana Jaracza w Łodzi. Tam stał się „pierwszym aktorem”, obsadzanym w różnych rolach, od dramatycznych po komiczne, co doskonale udowodnił, grając Orlanda w Angelice Leo Ferrero czy Ill’a w Wizycie starszej pani Friedricha Dürrenmatta.

W Łodzi nawiązał współpracę z Jerzym Antczakiem, co przyczyniło się do powstania znakomitych ról w spektaklach telewizyjnych, takich jak Ojciec Goriot, Łabędzi śpiew, czy Dr Jeckyl i Mr Hyde. Machowski ponownie spotkał także Kazimierza Dejmka, z którym połączyła go silna artystyczna więź. W Teatrze Nowym wystąpił w przedstawieniach klasycznych, grając wiele ról, w tym sześć ról w Historyi o chwalebnym zmartwychwstaniu pańskim.

Po powołaniu Kazimierza Dejmka na dyrektora Teatru Narodowego w Warszawie w 1962 roku, Machowski dołączył do zespołu, kontynuując karierę w atmosferze artystycznej kontinuacji. Jego rolą, która zyskała szczególnie dużo uwagi, była rola tytułowa w Słowie o Jakubie Szeli Brunona Jasieńskiego, za którą otrzymał nagrodę ministra kultury i sztuki. Ta postać stała się symbolem tragizmu i wzruszenia dla widowni zarówno w Warszawie, jak i podczas zagranicznych wyjazdów.

Ważnym momentem było również jego wystąpienie w jubileuszowych obchodach dwustu lat Teatru Narodowego w 1965 roku, gdzie zagrał wielkiego księcia Konstantego w Kordianie Juliusza Słowackiego, a także rolę doktora w pamiętnych Dziadach. W 1969 roku, po usunięciu Dejmka, Machowski kontynuował swoją karierę w Teatrze Ateneum, gdzie zyskał uznanie za rolę generała von Zietena w Wielkim Fryderyku Adolfa Nowaczyńskiego.

Późniejszy okres przyniósł mu wiele wspaniałych ról, także na zapleczu reżyserskim, współpracował z takimi twórcami jak Maciej Prus czy Jerzy Grzegorzewski. Najbardziej pamiętną rolą filmową Machowskiego był markiz d’Arquien w tytule Ojciec królowej, gdzie znów zaprezentował swoje umiejętności w transformacji. Jego d’Arquien charakteryzował się nie tylko dowcipem, ale także głębią psychologiczną.

W 1981 roku, po kilku latach przerwy, powrócił do współpracy z Dejmkiem na deskach Teatru Polskiego. Tam zagrał wiele niezapomnianych ról, takich jak Żyd w Weselu Wyspiańskiego, Duda w Drzewie Wiesława Myśliwskiego oraz tytułową rolę w Maestrze Jarosława Abramowa-Newerlyego.

Jednakże w wyniku zdrowotnych problemów, których doświadczył podczas pracy, Machowski musiał stopniowo ograniczać swoją działalność. Ostatnią znaną rolą zagrał w 2000 roku, odtwarzając postać Ireneusza w Biwaku pod gołym niebem Mariana Pankowskiego.

W sumie Ignacy Machowski zrealizował ponad sześćset ról w teatrach, ponad pięćdziesiąt w filmach, a także setki wystąpień w Teatrze Telewizji i tysiąc kurze ról w spektaklach radiowych. Jego dorobek w teatrze i filmie na trwałe zapisał się w historii polskiej sceny artystycznej. Po zakończeniu kariery artystycznej spoczął na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (Katakumby-102-3).

Rodzina

Ignacy Machowski był trzykrotnie żonaty. Jego ostatnia partnerka, Zofia Dramińska-Machowska, urodziła się w 1962 roku i pracowała jako lekarz. Machowski był dumnym ojcem aktora Krzysztofa Machowskiego, a także znakomitej skrzypaczki Marii Machowskiej, oraz Jerzego Machowskiego, który przyszedł na świat w 1991 roku.

Filmografia

Filmografia Ignacego Machowskiego obejmuje wiele istotnych ról w polskim kinie. Jego kariera filmowa rozpoczęła się od występu w – Niedaleko Warszawy (1954), gdzie zagrał sekretarza partii w hucie.

• – Irena do domu! (1955) – fryzjer Zygmunt,
• – Cień (1956) – „Cień” Biskupik,
• – Eroica (1957) – major „Grzmot”,
• – Pętla (1957) – sierżant na posterunku,
• – Orzeł (1958) – bosman Mirta, radiotelegrafista,
• – Popiół i diament (1958) – major „Florian”, dowódca Andrzeja,
• – Milcząca Gwiazda (1959) – Sołtyk, naczelny inżynier lotu,
• – Pociąg (1959) – pasażer wagonu sypialnego,
• – Historia współczesna (1960) – inżynier Borkowski,
• – Czas przeszły (1961) – doktor Hase, adwokat Webera,
• – Historia żółtej ciżemki (1961) – mistrz Paweł, starszy cechu rzeźbiarzy,
• – Przeciwko bogom (1961) – major,
• – Dom bez okien (1962) – inspektor,
• – Jutro premiera (1962) – profesor Marceli Witting, scenograf, „ojciec” Romana,
• – Klub kawalerów (1962) – narrator,
• – Mansarda (1963) – Golz,
• – Zbrodniarz i panna (1963) – chorąży Szymański, komendant posterunku w Międzyzdrojach,
• – Spotkanie ze szpiegiem (1964) – Bernard,
• – Don Gabriel (1966) – sekretarz gabinetu prezydenta Stefana Starzyńskiego,
• – Marysia i Napoleon (1966) – Geraud Christophe Duroc,
• – Klub szachistów (1967) – wprowadzający Urbina do klubu,
• – Stawka większa niż życie (serial telewizyjny) (1968) – standartenführer Max Dibelius (odc. 6. Żelazny Krzyż i odc. 10. W imieniu Rzeczypospolitej),
• – Kolumbowie (serial telewizyjny) (1970) – przedstawiciel rządu londyńskiego (odc. 2. Żegnaj Baśka),
• – Na krawędzi (1972) – aptekarz,
• – Chłopcy (1973) – profesor Perlec, pensjonariusz domu starców,
• – Akcja V (1973) – pułkownik angielski,
• – Kazimierz Wielki (1975) – król Władysław I Łokietek, ojciec Kazimierza Wielkiego,
• – Wszyscy i nikt (1977) – Konrad,
• – Ojciec królowej (1979) – markiz d’Arquien, ojciec królowej Marii Kazimiery,
• – Wściekły (1979) – profesor Rembowski, psychopatolog,
• – 07 zgłoś się (serial telewizyjny) (1981) – Romski, ojciec Ewy i Mieczysława (odc. 13. Strzał na dancingu),
• – Na odsiecz Wiedniowi (1983) – Alberto de Carpa,
• – Zmiennicy (serial telewizyjny) (1986) – tramwajarz Władysław Piórecki, ojciec Kasi,
• – Ballada o Januszku (serial telewizyjny) (1987) – nauczyciel (odc. 2),
• – Spadek (1988) – Leon Zabielak,
• – Lawa (1989) – Jenerał w „Salonie Warszawskim”,
• – 40-latek. 20 lat później (serial telewizyjny) (1993) – profesor Dobrowolski, pracownik salonu kosmetycznego Celiny Powroźnej (odc. 3. Aukcja, czyli ojciec założyciel),
• – Dzieje mistrza Twardowskiego (1995) – wykładowca na uniwersytecie w Wittemberdze,
• – Les Milles (1995) – Gustav Kohn, internowany właściciel pasmanterii,
• – Autoportret z kochanką (1996) – prezes Grupy Artystycznej „Paralaksa”,
• – Tygrysy Europy (1999) – Leopold Laskowski, dziadek Jacka.

Dubbing

Ignacy Machowski, utalentowany aktor dubbingowy, ma na swoim koncie wiele znaczących ról. Jego praca obejmuje różnorodne projekty filmowe wydane na przestrzeni lat, w tym:

• „Mam 16 lat” (1960),
• „Ludzie i bestie” (1963),
• „Ranny w lesie” (1963) – głos majora,
• „Judex albo zbrodnia ukarana” (1965),
• „Pollyanna” (1966),
• „Doktor Fabrizius działa” (1967),
• „Testament Inków” (1967),
• „Eskadra czuwa” (1968),
• „Gringo” (1969),
• „Porwany za młodu” (1969),
• „Kolumna Trajana” (1969),
• „Kremlowskie kuranty” (1970),
• „Czerwony namiot” (1971),
• „Ostatnia ofiara” (1976),
• „Rycerz i los” (1978),
• „Książę i żebrak” (1980),
• „Porwanie Savoi” (1980),
• „Wodne dzieci” (1985) – Grimes,
• „Polowanie na mysz” (1998) – Rudolf Smuntz.

Dzięki różnorodności swoich ról, Machowski zyskał uznanie zarówno w Polsce, jak i za granicą, a jego dorobek artystyczny pozostaje inspirujący dla przyszłych pokoleń.

Ordery i odznaczenia

Ignacy Machowski był osobą, która otrzymała wiele odznaczeń i wyróżnień za swoje osiągnięcia oraz pracę na rzecz społeczności. Poniżej przedstawiamy listę jego odznaczeń:

• Order Sztandaru Pracy I klasy, przyznany w 1979 roku,
• Order Sztandaru Pracy II klasy, który otrzymał w 1963 roku,
• Złoty Krzyż Zasługi, nadany 11 lipca 1955 roku,
• Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju”,
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego, przyznana w 1967 roku,
• Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”, otrzymana w 1979 roku,
• Złota Odznaka honorowa „Za zasługi dla Warszawy”, przyznana w 1978 roku,
• Odznaka Budowniczego Wrocławia, nadana w 1969 roku,
• Odznaka „Zasłużony dla Jeleniej Góry”, przyznana w 1985 roku,
• Medal jubileuszowy „W upamiętnieniu 100-lecia urodzin Władimira Iljicza Lenina” z ZSRR.

Nagrody

Ignacy Machowski zdobył liczne wyróżnienia w ciągu swojej kariery aktorskiej, które świadczą o jego dużym talencie i wkładzie w polski teatr.

• W 1962 roku, podczas II Kaliskich Spotkań Teatralnych w Kaliszu, otrzymał nagrodę za swoją rolę w Historyi o Chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim,
• W 1963 roku został uhonorowany Nagrodą Ministra Kultury i Sztuki II stopnia w dziedzinie teatru za rolę Jakuba Szeli w Słowie o Jakubie Szeli Brunona Jasieńskiego oraz za rolę Ważnej Osoby w Sprawie Aleksandra Suchowo-Kobylina w Teatrze Narodowym w Warszawie,
• W 1977 roku zdobył nagrodę teatralną tygodnika Przyjaźń za rolę Włodzimierza Lenina w spektaklu Teatru Telewizji Kremlowskie kuranty Nikołaja Pogodina w reż. Jerzego Rakowieckiego,
• Rok później, w 1978 roku, otrzymał nagrodę od Przewodniczącego Komitetu do Spraw Radia i Telewizji za swoje osiągnięcia w dziedzinie aktorstwa radiowego,
• W 1986 roku został nagrodzony na XII Opolskich Konfrontacjach Teatralnych w Opolu za rolę w Żywocie Józefa.

---

Oceń: Ignacy Machowski

---