Irena Elgas-Markiewicz

---

Życiorys

Irena Elgas-Markiewicz, córka Stanisława Elgasa, w obliczu wybuchu II wojny światowej w 1939 roku, podjęła działania w konspiracji jako harcerka związana z Związkiem Walki Zbrojnej w Rzeszowie. Jej działalność szybko przyciągnęła uwagę Gestapo, co skutkowało jej aresztowaniem w marcu 1940 roku. Po zatrzymaniu była przetrzymywana w Rzeszowie i Tarnowie, a 12 września 1940 roku została deportowana [Sondertransportem](https://pieknykrakow.pl/przewodnik/cmentarz-rakowicki) z Tarnowa do obozu koncentracyjnego dla kobiet w Ravensbrück, gdzie otrzymała numer obozowy 4569. Przebywała tam do stycznia 1942 roku, a jej uwolnienie stało się możliwe dzięki staraniom rodziny.

Po powrocie z obozu, Irena zaangażowała się w konspiracyjną działalność Armii Krajowej, pełniąc rolę sanitariuszki i kurierki. W 1945 roku zakończyła naukę w szkole fotograficznej, kontynuując swoje studia w Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Od tego momentu była związana z małopolskim środowiskiem fotograficznym, szczególnie w latach 60. XX wieku, kiedy to zajmowała się dokumentowaniem historycznych zamków w Polsce, takich jak Baranów Sandomierski, Czorsztyn, Łańcut oraz Nidzica.

W twórczości Ireny dominowały różne formy fotografii, w tym fotografia dokumentacyjna, dokumentalna oraz reportażowa. W latach 1952-1970 współpracowała z Wydawnictwem Arkady. Po zakończeniu studiów na Wydziale Architektury Uniwersytetu Jagiellońskiego w 1952 roku, rozpoczęła swoją pracę w Kierownictwie Odnowienia Zamku Królewskiego na Wawelu, gdzie miała istotny wpływ na prace konserwatorskie, pozostając w tej roli aż do 1989 roku jako starszy projektant i inspektor nadzoru.

Irena Elgas-Markiewicz była autorką wielu wystaw fotograficznych, zarówno autorskich, jak i zbiorowych. W 1953 roku została członkiem rzeczywistym Związku Polskich Artystów Fotografików, otrzymując legitymację nr 170. W latach 1961–1981 pełniła istotne funkcje w zarządzie okręgu krakowskiego ZPAF. Jej twórczość, jak również praca na rzecz rozwoju fotografii oraz ochrona zabytków, została uhonorowana licznymi nagrodami. Jej fotografie wzięły udział w wystawie pt. „Dokumentalistki – polskie fotografki XX wieku”, która miała miejsce w Zachęcie Narodowej Galerii Sztuki w 2008 roku.

Irena Elgas-Markiewicz zmarła 16 października 2019 roku. Została pochowana 23 października w grobie rodzinnym na cmentarzu Rakowickim (kwatera M-płd-po prawej Ziemiańskiej).

Wystawy

Irena Elgas-Markiewicz miała zaszczyt uczestniczyć w wielu znaczących wystawach na przestrzeni lat. Poniżej przedstawiamy szczegółowy przegląd tych wydarzeń, które miały miejsce w różnych miastach Polski oraz za granicą.

• Festiwal Sztuk Plastycznych (Sopot 1947),
• Morze (Sopot, Warszawa 1950),
• IV Ogólnopolska Wystawa Fotografiki – Centralne Biuro Wystaw Artystycznych (Warszawa 1954),
• V Ogólnopolska Wystawa Fotografiki – Centralne Biuro Wystaw Artystycznych (Warszawa 1955),
• VI Ogólnopolska Wystawa Fotografiki – Centralne Biuro Wystaw Artystycznych (Warszawa 1956),
• Okręgowa wystawa ZPAF (Kraków 1958),
• Fotografia – Muzeum Archeologiczne (Kraków 1962),
• Człowiek w Polsce Ludowej – Centralne Biuro Wystaw Artystycznych (Warszawa 1963),
• Jubileusz 600-lecia Uniwersytetu Jagiellońskiego (Kraków 1964),
• Człowiek w Polsce Ludowej – Pałac Sztuki (Kraków 1964),
• Konserwacja i odnowa obrazów w Polsce – Wenecja (Włochy 1965),
• Kraków – Moje miasto – Pałac Sztuki (Kraków 1966),
• Wystawa Fotografiki – Pawilon Wystawowy ZPAF (Kraków 1966),
• Fotografia – Galeria Kordegarda (Warszawa 1966),
• Fotografia – KMPiK, BWA (Kraków 1975),
• Dokumentalistki – Zachęta Narodowa Galeria Sztuki (Warszawa 2008).

Każda z wystaw nie tylko prezentowała bogaty dorobek artystyczny Elgas-Markiewicz, ale także przyczyniała się do popularyzacji sztuki w Polsce i poza jej granicami. Były to znaczące momenty w karierze artystki, które zapisały się na stałe w historii polskiej fotografii.

Rodzina

Irena Elgas-Markiewicz jest następczynią wielkiej tradycji fotograficznej, którą zapoczątkowała jej babcia Leopoldyna Januszowa, znana jako pionierka polskiej fotografii. Jej dziedzictwo kontynuuje również Edward Janusz, rzeszowski fotograf, który żył w latach 1850–1914.

W 2016 roku zrealizowano film dokumentalny poświęcony jej rodzinie, noszący tytuł Rzeszowskie janusze. Produkcja ta powstała dzięki staraniom Fundacji Rzeszowskiej, ukazując znaczenie i wkład Januszów w świat fotografii.

---

Oceń: Irena Elgas-Markiewicz

---