Stan Borys

---

Życiorys

Stan Borys to postać, która wywodzi się z skromnego środowiska. Jego ojciec pracował jako kolejarz, a w rodzinie była również siostra Zofia, która zmarła w 2022 roku w wieku dziewięćdziesięciu lat. Młody Borys przechodził przez różne etapy edukacji, uczęszczając do technikum rolniczego w Łańcucie oraz do szkoły budowlanej, gdzie ostatecznie zdobił maturę eksternistycznie.

W okresie nauki zafascynował się muzyką, a zwłaszcza grą na skrzypcach, klarnecie i gitarze. Licealne czasy spędzał w Wojewódzkim Domu Kultury w Rzeszowie, gdzie rozwijał swoje zainteresowania poezją oraz teatrzykiem, biorąc udział w ogólnopolskich konkursach recytatorskich. Po ukończeniu szkoły podjął różne prace, m.in. zakładał piorunochrony, pracował jako meliorator, górnik oraz robotnik budowlany. W swojej karierze zawodowej znalazł również czas na zajęcie się zegarmistrzostwem i pracą jako goniec.

Jego przygoda z profesjonalną działalnością artystyczną zaczęła się w 1958 roku, kiedy to związał się na początku z Teatrem im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie, gdzie pracował jako rekwizytor oraz statysta, a także zagrał w sztuce Ryszard II epizodyczną rolę. Lata 60. były dla niego czasem intensywnej twórczości; założył teatr poezji „Symbol” i w 1965 roku zadebiutował jako poeta, a jego twórczość znalazła się między innymi w „Nowinach Rzeszowskich”, co przyniosło mu nagrodę w Turnieju Jednego Wiersza.

W tym samym roku Borys zafascynował się również śpiewem, czerpiąc inspiracje z artysty Tommy’ego Steele’a. Jego współpraca z Tadeuszem Nalepą zaowocowała powstaniem zespołu Blackout, jednak po dwóch latach przeszedł do formacji Bizony. W 1968 roku z zespołem zdobył drugie miejsce na Ogólnopolskim Przeglądzie Zespołów Estradowych w Olsztynie. Jako solista zyskał uznanie za utwór „To ziemia”, za który otrzymał nagrodę prasy na 6. Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu.

W 1969 roku rozpoczął karierę solową i wydał swój pierwszy album. W 1971 roku wystąpił na Festiwalu Piosenki „Bratysławska Lira” oraz zdobył Brązowego Gronostaja za swoje kompozycje „Ikona” i „Kvrie” na Międzynarodowym Festiwalu Varietées w Rennes. Pomimo sukcesów na festiwalu, w 1972 roku zajął trzecie miejsce ex aequo z Urszulą Sipińską i Haliną Frąckowiak jako najlepszy wykonawca na Young European Song Festival w Ostendzie.

Rok później, w 1973, za wykonanie utworu „Jaskółka uwięziona” zdobył nagrodę dziennikarzy na 11. Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu. Jego talent został również doceniony w Sopocie, gdzie wygrał nagrodę publiczności i jury za interpretację utworu „Lost Love” w Międzynarodowym Konkursie Piosenki w Castlebar. W 1974/1975 roku swoje umiejętności sceniczne rozwijał w Teatrze Syrena w Warszawie, a w 1975 roku zadebiutował w oratorium Katarzyny Gärtner i Ernesta Brylla pt. Zagrajcie nam dzisiaj wszystkie srebrne dzwony.

Po opuszczeniu Teatru Syrena, mieszkał w USA i Kanadzie, gdzie pracował jako taksówkarz, starając się zarabiać na życie z dala od rodzimej ziemi. W 1981 roku zaśpiewał na żałobnych uroczystościach poświęconych Krzysztofowi Klenczonowi w Chicago. W 2001 roku, fragment jego utworu „Chmurami zatańczy sen”, został wykorzystany w piosence „Głucha noc” wykonywanej przez rapera Pei, co zaowocowało zarzutem o kradzież praw autorskich.

Po długich negocjacjach, 1 września 2011 roku doszło do ugody między artystami, której wynikiem było wspólne oświadczenie, w którym wyjaśniono, że Peja nie miał złych zamiarów w związku z użyciem fragmentu tekstu piosenki. Rozwój kariery Borysa nie zatrzymał się na tym etapie; w 2004 roku stał się gwiazdą festiwalu muzycznego w Syracuse. Dwa lata później, obchodził 45-lecie swojej pracy artystycznej podczas koncertu w Filharmonii w Rzeszowie, a w 2009 roku opublikowano zbiór jego wierszy, zatytułowany Co jest urokiem tego życia.

W 2014 roku Borys znowu przypomniał o sobie, występując z utworem „Jaskółka uwięziona” podczas koncertu „25 lat! Wolność kocham i rozumiem” na 51. KFPP w Opolu, a w 2017 roku piosenka ta była częścią programu 54. edycji festiwalu.

Życie prywatne

Artysta trzykrotnie wchodził w związek małżeński. Z pierwszą żoną Ewą doczekał się córki Patrycji. Jego drugą żoną była Agata Pilitowska. Od 2009 roku tworzy nieformalny związek z Anną Maleady. W latach 1975–2004 mieszkał poza granicami Polski, a jego adresy to między innymi Chicago, Toronto oraz Las Vegas. Od marca 2020 osiedlił się w Stanach Zjednoczonych.

W lutym 2019 roku przeszedł poważny udar mózgu, który skutkował częściowym paraliżem. Następnie, w październiku 2021, doświadczył zawału serca. Wyznaje filozofię taoizmu. Od swoich nastoletnich lat jest zafascynowany kulturą hinduską i regularnie praktykuje jogę.

W dniu 7 października 2023 roku Uczelnia Łukaszewski w Warszawie przyznała Stanowi Borysowi honorowy tytuł Profesora, co jest znaczącym wyróżnieniem w jego życiu.

Dyskografia

Materiały zostały opracowane na podstawie dostępnych źródeł.

Albumy

• 1967 black out,
• 1969 to ziemia,
• 1970 krzyczę przez sen,
• 1971 naga,
• 1972 piosenki z filmu „uciec jak najbliżej”,
• 1974 stan borys,
• 1974 szukam przyjaciela,
• 1988 piszę pamiętnik artysty – hańba temu, kto o tym źle myśli! wiersze c.k. norwida,
• 1996 niczyj,
• 1998 portret,
• 2007 znieczulica (imię jego 44),
• 2014 ikona.

Kompilacje

• the best of stan borys (1991),
• złote przeboje (platynowa kolekcja) (2000),
• idę drogą nieznaną (złota kolekcja) (2002),
• jaskółka uwięziona (perły polskie) (2003),
• spacer dziką plażą (the best) (2005),
• gwiazdy polskiej piosenki (2008).

Nagrody

Lista osiągnięć artystycznych charakteryzujących dorobek Stanisława Borysa została sporządzona na podstawie dostępnych materiałów źródłowych.

• 1968 – uzyskał nagrodę Srebrnego Kormorana, zajmując drugą pozycję za program z zespołem Bizony podczas Ogólnopolskiego Przeglądu Zespołów Estradowych w Olsztynie,
• 1968 – nagroda prasy na 6. KFPP w Opolu za utwór „To ziemia”,
• 1971 – zdobył Brązowy Gronostaj na Międzynarodowym Festiwalu Varietées w Rennes za utwory „Ikona” i „Kvrie”,
• 1972 – Złoty Apollin za drugie miejsce na Olimpiadzie Piosenki w Atenach oraz pierwszą nagrodę za interpretację piosenki „Wierzę drzewom”,
• 1972 – nagroda prasy na Young European Song Festival w Ostendzie,
• 1973 – nagroda dziennikarzy na 11. KFPP w Opolu za „Jaskółkę uwięzioną”,
• 1973 – Bursztynowy Słowik w ramach Międzynarodowego Festiwalu Piosenki w Sopocie za utwór „Jaskółka uwięziona”,
• 1973 – otrzymał nagrodę publiczności oraz jury za interpretację piosenki „Lost Love” w Międzynarodowym Konkursie Piosenki w Castlebar,
• 1973 – wyróżnienie na Festiwalu „Onda Nueva” w Caracas,
• 2015 – otrzymał Honorowy Złoty Mikrofon za „romantyczną duszę niestrudzonego krzewiciela polskiej poezji, twórcze poszukiwania, oraz wielką przyjaźń z Polskim Radiem, obecną w jego słowach i muzyce”.

Odznaczenia

Stan Borys, jako wybitny artysta, zdobył liczne odznaczenia, które świadczą o jego znaczącym wkładzie w kulturę i sztukę. Oto niektóre z jego odznaczeń:

• 2006 – Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”,
• 2011 – Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”,
• 2017 – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (za wybitne zasługi w pracy artystycznej i twórczej),
• Odznaka honorowa „Zasłużony dla Województwa Podkarpackiego”.

---

Oceń: Stan Borys

---