Ruska Wieś (Rzeszów)

---

Zasięg granic

Obszar, który kiedyś znany był jako Ruska Wieś, obejmuje obecnie tereny w centrum Rzeszowa. Granice tej lokalizacji wyznaczają takie ulice jak Jabłońskiego, Grottgera, Kochanowskiego oraz Konopnickiej. Również części torowisk przy Dworcu Głównym PKP oraz sam budynek dworca są częścią tego obszaru. Warto dodać, że przed 1901 rokiem granica miasta przebiegała w rejonie placu przed rzeszowskim dworcem kolejowym.

Dodatkowo, w skład Ruskiej Wsi wchodzą również takie miejsca jak osiedle 1000-lecia oraz osiedle Króla Augusta. Granice rozciągają się na zachód do wąskiego pasa terenów, który sięga ulicy Ustrzyckiej, stanowiącej boczną od Krakowskiej. Warto zauważyć, że niektórzy mieszkańcy Rzeszowa błędnie identyfikują Ruską Wieś z historycznym Staromieściem, co może wynikać z zamian w przynależności administracyjnej, jakie miały miejsce w XX wieku.

Staromieście, które zostało wchłonięte przez Rzeszów w 1951 roku, przez dłuższy czas utrzymało swoją odrębność jako wieś, a dopiero po przyłączeniu stało się dzielnicą. W 1965 roku na obszarze dawnej Ruskiej Wsi utworzono formalnie osiedle 1000-lecia, które wydzielono z osiedla Staromieście. Istnieją również raporty, które wskazują, że Ruską Wieś określano mylnie jako Staromieście już w okresie międzywojennym, po jej włączeniu do Rzeszowa. W rzeczywistości granicę między tymi obszarami wyznacza niewielka rzeczka Przyrwa.

Po włączeniu Ruskiej Wsi w 1901 roku granica Rzeszowa pozostała w rejonie ulicy Ustrzyckiej aż do 1977 roku, kiedy do miasta dołączyła pierwsza część Przybyszówki. Rozpoczęte działania mające na celu wcielenie Ruskiej Wsi do Rzeszowa były wspierane kampanią prasową, w której zarzucano lokalnym karczmom łamanie godziny policyjnej, a także doniesiono o problemach z jakością świadectw moralności wydawanych przez gminny urząd dla aspirujących pracowników. Poruszono także kwestie analfabetyzmu wójtów oraz nieuczciwej konkurencji wśród rzemieślników.

Historyczna kolebka Rzeszowa

Władysław Makarski dostrzega w Ruskiej Wsi pierwotną lokację grodu rzeszowskiego, powstałego za czasów rządów halicko-włodzimierskich, które miały miejsce na Rusi Czerwonej. Uznaje on również, że mogła ona mieć polską genezę, zanim została zasiedlona przez Rusinów. Opierając się na odkryciach Franciszka Kotuli, zakładając, że Staromieście, ujęte w akcie lokacyjnym Kazimierza Wielkiego z 1354 roku, było jedynie podgrodziem, Makarski postrzega Staromieście jako drugi główny ośrodek miejski, powstały prawdopodobnie po polskim podboju z około 1345 roku.

Jeżeli w 1445 roku Rusa Wieś (Ruskawyesz) została zidentyfikowana jako medietas suburbii Rzeszow, jej etniczna nazwa mogła być nadana w kontekście przedlokacyjnego grodu w Staromieściu. To sugeruje, że Rusa Wieś mogła być starsza i, po powstaniu Staromieścia, zostać zredukowana do roli podmiejskiej. Makarski przytacza wieloetapową ewolucję osadniczą Leżajska, w tym zaginione Ruskie Przedmieście, w celu potwierdzenia tej teorii. Powiązania z historią Rzeszowa uwydatnia również Andrzej Janeczek, który wskazuje, że Rusa Wieś może być interpretowana jako najstarsza część grodu, która w miarę upływu czasu uległa degradacji.

Warto wspomnieć, że Rzeszów był jedną z osad leżących na pograniczu polsko-ruskim. W ramach kolonizacji polsko-niemieckiej, która rozpoczęła się jeszcze przed przyłączeniem Rusi Czerwonej do Polski, przybywające osady zyskały znaczenie wielogminne, zarówno w sensie prawnym, etnicznym, jak i wyznaniowym. Janeczek zauważa, że częścią korzyści gospodarczych płynących z lokacji na prawie niemieckim było sprowadzanie nowych osadników, co skutkowało segregacją prawną i przestrzenną w rozwijających się osadach ruskich.

W sytuacji, gdy ślady okolnicy w zabudowie Staromieścia są interpretowane przez Kotulę jako pozostałość wczesnej gminy na prawie niemieckim, w drugiej połowie XIV wieku istniały aż trzy ośrodki Rzeszowa: stary ruski gród, zarejestrowany w XV wieku jako Ruska Wieś, pierwotna katolicka osada w Staromieściu oraz nowe miasto lokacyjne z 1354 roku wokół Rynku. Podobnym przykładem może być podlaski Węgrów, na który składały się Stare, Nowe i Ruskie Miasto.

Utrata statusu siedziby okręgu grodowego Rzeszowa doprowadziła do tego, że Ruska Wieś znalazła się później w obrębie prywatnej włości, utworzonej w 1354 roku na podobnych podstawach terytorialnych. Dokument Zygmunta I Starego z 1539 roku stanowi na to dowód. W 1589 roku Ruska Wieś została wymieniona jako wieś szlachecka, należąca do rodziny Ligęzów, znajdująca się w ziemi przemyskiej województwa ruskiego. Zgodnie z zapisem w rejestrze poborowym, wówczas miała 7,75 łana ziemi uprawnej, młyn oraz cztery sady, a za ubogiego mieszkańca uchodził jeden z jej lokatorów.

---

Oceń: Ruska Wieś (Rzeszów)

---