Adam Przyboś

---

Życiorys

W 1925 roku Adam Przyboś zdał egzamin dojrzałości w II Państwowym Gimnazjum w Rzeszowie. Ukończył studia z zakresu historii, pod okiem znakomitego profesora Władysława Konopczyńskiego, a także romanistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim. W trakcie studiów pełnił funkcję wiceprezesa Koła Historyków Studentów, co świadczy o jego aktywności w życiu akademickim. Doktorat obronił w 1930 roku, a w latach 1930–1932 pracował jako nauczyciel w kilku krakowskich gimnazjach.

W kolejnych latach, od 1932 do 1936, zatrudniony był w I Gimnazjum oraz II Gimnazjum w Rzeszowie, gdzie uczył języków obcych – francuskiego oraz niemieckiego. Na początku 1937 roku, w wyniku decyzji Ministra WRiOP, został nauczycielem w II Państwowym Gimnazjum im. Juliusza Słowackiego w Tarnopolu. Tam podjął się organizacji Podolskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk oraz wydał swoją pierwszą książkę.

Po zakończeniu II wojny światowej osiedlił się w Krakowie. Dzięki Władysławowi Konopczyńskiemu wszedł w struktury Polskiej Akademii Umiejętności jako bibliotekarz oraz kustosz zbiorów w Pracowni Historycznej (1947–1951). Po likwidacji tej jednostki, aż do 1964 roku współpracował z Polską Akademią Nauk, gdzie kierował Pracownią Bibliografii Historii Polski. W 1950 roku związał się z Wyższą Szkołą Pedagogiczną w Krakowie, przechodząc przez kolejne stopnie akademickie, aż do uzyskania tytułu profesora nadzwyczajnego w 1961 roku i profesora zwyczajnego w 1971 roku. W latach 1962–1972 pełnił funkcję prorektora ds. nauczania, równocześnie kierując Katedrą Historii Powszechnej oraz później Zakładem Historii Starożytnej i Średniowiecznej.

Przyboś swoim dorobkiem badawczym skupiony był głównie na historii politycznej XVII wieku oraz edycji źródeł. Był także współpracownikiem Polskiego Słownika Biograficznego, tworząc biogramy takich postaci jak Fryderyk Wilhelm, Fryderyk Kazimierz Kettler, Michał Kazimierz Pac czy Aleksander Koniecpolski. Jako nauczyciel zwracał szczególną uwagę na metodykę nauczania. Wzór metody naukowej stanowiły dla niego wybitne postacie takie jak Władysław Konopczyński oraz Stanisław Kutrzeba. Przykładał dużą wagę do aspektu literackiego źródeł historycznych, ceniąc warsztat badawczy Wincentego Danka oraz Antoniego Jopka z krakowskiej WSP.

W trakcie swojej kariery wypromował siedmioro doktorów oraz 510 magistrów. Wśród jego uczniów znajdowali się Zdzisław Budzyński oraz Józef Półćwiartek, a pod jego opieką powstała także praca doktorska Joanny Bąkowej, wykładowczyni krakowskiej WSP, dotycząca szlacheckich relacji w województwie krakowskim.

Adam Przyboś był również związany z ważnymi postaciami w świecie literatury i edukacji, jako brat pedagoga Stefana Przybosia oraz brat stryjeczny poety Juliana Przybosia. Wspierał tych artystów, a także współpracował z nimi, przygotowując do druku listy oraz zarys historii rodziny. Jego najbliższa rodzina również związana była z nauką: córka Ewa Przyboś-Razowska to zoolog, natomiast syn Kazimierz Przyboś został historykiem.

Zmarł w Krakowie i został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w kwaterze XIVA-11-1.

Ordery i odznaczenia

Adam Przyboś, znany ze swojego znaczącego wkładu w życie społeczne i kulturalne, został uhonorowany licznymi odznaczeniami, które potwierdzają jego zaangażowanie i osiągnięcia w różnych dziedzinach. Poniżej przedstawiamy niektóre z jego odznaczeń:

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany w 1969 roku,
• Złoty Krzyż Zasługi, otrzymany w 1956 roku,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, nadany 26 marca 1955 roku,
• Złota Odznaka ZNP, przyznana w 1959 roku.

Główne prace

Publikacje książkowe

Adam Przyboś jest autorem wielu istotnych publikacji, które wniosły znaczący wkład w polską historiografię. Jego książki obejmują takie tytuły jak:

• Konfederacja gołąbska, Tarnopol 1936,
• Powstanie chłopskie w starostwie lanckorońskim i nowotarskim w r. 1670, Kraków 1953,
• W latach potopu. Walka narodu polskiego z najazdem szwedzkim w latach 1655–1660, Warszawa 1956,
• Podróż królewicza Władysława Wazy do krajów Europy Zachodniej w latach 1624–1625 w świetle ówczesnych relacji, Kraków 1977 (przekład niemiecki: Lipsk 1988),
• Michał Korybut Wiśniowiecki 1640–1673, Kraków 1984,
• (z Michałem Rożkiem) Biskup krakowski Andrzej Trzebicki. Z dziejów kultury politycznej i artystycznej w XVII stuleciu, Warszawa 1989,
• Wspomnienia rzeszowianina 1906–1939, Rzeszów 1999.

Wydania źródeł

W temacie źródeł Adam Przyboś także ma na swoim koncie ważne publikacje, które stanowią cenne materiały do badań historycznych. Znajdują się tu m.in.:

• Materiały do powstania Kostki Napierskiego 1651 r., Wrocław 1951,
• Dwa pamiętniki z XVII wieku: Jana Cejrowskiego i Jana Floriana Drobysza Tuszyńskiego, Wrocław 1954,
• Akta sejmikowe województwa krakowskiego, t. II (1621–1660), Wrocław 1955; t. III (1661–1673), Wrocław 1959; t. IV (1674–1680), Wrocław 1963; t. V (1681–1696), Wrocław 1984,
• Akta radzieckie rzeszowskie 1591–1634, Wrocław 1957,
• (z Romanem Żelewskim) Dyplomaci w dawnych czasach. Relacje staropolskie z XVI i XVIII stulecia, Kraków 1959,
• Merkuriusz Polski, Kraków 1960,
• (z Romanem Żelewskim) Diariusz poselstwa polskiego do Francji po Henryka Walezego w 1573 roku, Wrocław 1963,
• (z Romanem Żelewskim) Albrecht Stanisław Radziwiłł, Memoriale rerum gestarum in Polonia 1632–1650, 4 t., Kraków 1968–1974; wersja polska: Pamiętnik o dziejach w Polsce, 3 t., Warszawa 1980,
• (z Kazimierzem Przybosiem) Diariusz kołowania i konfederacji pod Gołębiem i Lublinem w 1672 r. wraz z aktem konfederacji, Wrocław 1972,
• Listy Juliana Przybosia do rodziny, 1921–1931, Kraków 1974,
• Wielka legacja Wojciecha Miaskowskiego do Turcji w 1640 r., Warszawa 1985,
• (z Kazimierzem Przybosiem) Stanisław Dunin-Karwicki, Dzieła polityczne z początku XVIII wieku, Wrocław 1992.

Ważniejsze artykuły

Oprócz książek, Przyboś opublikował wiele ważnych artykułów, które były znaczące dla badań historycznych. Oto niektóre z nich:

• Powstanie Kostki Napierskiego 1651 r., „Wierchy” 20 (1950/1951), s. 56–92,
• Rzeszów na przełomie XVI i XVII wieku, [w:] Pięć wieków miasta Rzeszowa XIV–XVIII, red. Franciszek Błoński, Warszawa 1958, s. 63–158,
• Akademia Krakowska w drugiej połowie XVII w., [w:] Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1364–1764, red. Kazimierz Lepszy, t. 1, Kraków 1964, s. 309–351,
• Miasto Jasło w latach 1648–1772, [w:] Studia z dziejów Jasła i powiatu jasielskiego, red. Józef Garbacik, Kraków 1964, s. 258–298,
• Eryk Dahlbergh, szwedzki pamiętnikarz (1625–1703), „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie – Prace Historyczne” 43/6 (1972), s. 189–210.

---

Oceń: Adam Przyboś

---