Adam Kowalski (żołnierz)

---

Życiorys

Adam Kowalski przyszedł na świat 23 grudnia 1896 roku w Rzeszowie, w rodzinie Wincentego oraz Marcjanny z Gagalów. Był wnukiem Józefa Kowalskiego, który brał udział w powstaniu styczniowym. Edukację zdobył w miejscowej szkole powszechnej, a następnie na wydziale oraz w seminarium nauczycielskim w Rzeszowie.

W latach 1912–1914 aktywnie działał w Związku Strzeleckim. Na front I wojny światowej wyruszył w sierpniu 1914 roku, dołączając do 2 kompanii rzeszowskiej Legionów Polskich, dowodzonej przez Mariana Bolesławicza. Niestety, w listopadzie tego roku odniósł poważne rany w bitwie pod Krzywopłotami. Czas spędzony w szpitalu wykorzystał na naukę do matury, którą z sukcesem zdał w maju 1915 roku. W tym samym roku po raz pierwszy zaprezentował się jako poeta.

Początkowo, Adam pełnił służbę w oddziałach pomocniczych I Brygady, jednak w maju 1916 roku przeszedł do 3 pułku piechoty II Brygady Legionów Polskich. Uczestniczył w walkach nad Styrem oraz pod Stochodem, gdzie niestety zapadł na tyfus plamisty. Po powrocie do zdrowia kontynuował służbę wojskową, a także zdobywał coraz wyższe stopnie awansu. W tym okresie napisał wiele utworów, w tym wierszy oraz piosenek nawiązujących do żołnierskiego życia na froncie.

Po kryzysie przysięgowym, Adam został internowany w Huszt, gdzie został wcielony do armii austriackiej i wysłany na front włoski. W listopadzie 1918 roku miał możliwość wstąpienia do Wojska Polskiego, najpierw w 17 pułku piechoty, a następnie pełnił różnorodne funkcje w obrębie kultury i edukacji wśród żołnierzy. Był założycielem oraz kierownikiem Uniwersytetu Żołnierskiego w Grodnie.

Jako szef sekcji oświatowej 2 Armii, kierował kursami metodyczno-oświatowymi dla oficerów, które odbywały się w Wilnie. Równocześnie redagował dwutygodnik poświęcony problemom obrony państwa zatytułowany „Reduta”. W Ministerstwie Spraw Wojskowych nadzorował referat oświatowy, a w randze kapitana zasiadał na stanowisku redaktora naczelnego „Żołnierza Polskiego”, a także kierował redakcją „Polski Zbrojnej”. W 1932 roku działał w Biurze Ogólno Organizacyjnym Ministerstwa Spraw Wojskowych, a w kwietniu 1933 roku przeniesiono go do Wojskowego Instytutu Naukowo-Oświatowego w Warszawie.

W marcu 1934 roku Adam przechodził do korpusu oficerów piechoty, jednocześnie pozostając na dotychczasowym stanowisku w WINW. W 1938 roku ponownie fatygował się do korpusu oficerów administracyjnych w grupie administracyjnej. W ciągu swojej kariery stworzył mnogie utwory, z czego znacząca ich część zdobyła duże uznanie. Jego twórczość zawierała tomy takie jak „Lutnia w tornistrze” (1934), „100 pieśni żołnierskich” (1937) czy „Wiersze o Komendancie” (1938).

W latach międzywojennych jego pieśni, takie jak „Pieśń o Generale Edwardzie Śmigłym-Rydzu”, „Jedzie, jedzie na Kasztance”, „Miała matka trzech synów” oraz „Morze, nasze morze” zdobyły szczególne miejsce w sercach Polaków. Czasami wojny polsko-bolszewickiej napisał dzieło zatytułowane „Leguny w niebie”.

Kowalski był również uczestnikiem kampanii wrześniowej, gdzie został internowany w obozie Balș w Rumunii. W październiku 1939 roku napisał „Modlitwę Obozową”, która stała się znana w Polskich Siłach Zbrojnych oraz w krajowej konspiracji.

Po opuszczeniu obozu, od kwietnia 1940 roku służył w Armii Polskiej we Francji, a po ewakuacji do Wielkiej Brytanii został przydzielony do formującego się w Szkocji 2 batalionu strzelców „Kratkowane Lwiątka”. Od sierpnia 1940 roku pełnił rolę kierownika referatu kulturalno-oświatowego w 1 Brygadzie Strzelców, jednocześnie kontynuując swoją działalność redakcyjną, będąc redaktorem naczelnym „Żołnierza Polskiego” oraz „Polski Zbrojnej”. W tym czasie nie ustawał w twórczości poetyckiej, pisząc także teksty do noworocznych szopek.

Na obczyźnie opublikował zbiór swoich wierszy i pieśni z lat 1939–1942 pod tytułem „Kierunek: WISŁA!” (Glasgow, 1943), co nawiązywało do siedmiostrofowego wiersza z dopiskiem: „Szkocja 1942”. W dniu 1 stycznia 1945 roku Kowalski awansował na stopień majora i został przydzielony do dowództwa 4 Dywizji Piechoty (PSZ), gdzie służył do zakończenia wojny na stanowisku dowódcy plutonu opieki nad żołnierzem.

W 1926 roku poślubił Irenę Winczewską. Po zakończeniu wojny, nie zdecydował się na powrót do Polski. Zmarł 3 marca 1947 roku w Edynburgu w Wielkiej Brytanii, a jego ostatnią ziemią spoczynku stał się cmentarz Corstorphine, gdzie został pochowany w kwaterze wojskowej.

Ordery i odznaczenia

Adam Kowalski, jako żołnierz, otrzymał szereg odznaczeń i wyróżnień, które odzwierciedlają jego zasługi oraz poświęcenie dla kraju.

• Krzyż Niepodległości, przyznany 9 listopada 1932,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, nadany w 1938 roku,
• Srebrny Krzyż Zasługi, uzyskany 3 sierpnia 1928,
• Srebrny Wawrzyn Akademicki, przyznany 5 listopada 1935,
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921,
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości,
• Srebrny Medal za Długoletnią Służbę.

---

Oceń: Adam Kowalski (żołnierz)

---